واشر سرسیلندر موتور کاترپیلار 3306

بسیار عالی. موتور کاترپیلار 3306 یکی از افسانه‌ای‌ترین و پرکاربردترین موتورهای دیزل سنگین در تاریخ است. تحلیل واشر سرسیلندر این موتور به دلیل طراحی خاص و تفاوت‌های بین مدل‌های آن، بسیار حائز اهمیت است.واشر سرسیلندر موتور کاترپیلار 3306

—

### **تحلیل جامع و فنی واشر سرسیلندر موتور کاترپیلار 3306**

این تحلیل به بررسی کامل ساختار، دلایل خرابی و نکات حیاتی تعویض مجموعه آب‌بندی سرسیلندر در موتور شش سیلندر خطی کاترپیلار 3306 می‌پردازد. این موتور در طیف وسیعی از ماشین‌آلات راه‌سازی و صنعتی به کار رفته است.

#### **۱. شناسایی قطعه و ارتباط با مدل موتور**

* **مدل موتور:** Caterpillar 3306 (شش سیلندر خطی، حجم تقریبی $10.5$ لیتر)
* **ماشین‌آلات رایج:**
* **لودرها:** 966C, 966D, 966E, 966F
* **بولدوزرها:** D6D, D6H, D7G, D7H
* **گریدرها:** 12G, 14G, 140G, 140H
* **اسکریپرها:** 627B
* **ژنراتورها و موتورهای صنعتی (Industrial & GenSet)**

* **مهم‌ترین نکته در شناسایی: نوع سیستم احتراق**
موتور 3306 در دو نسخه اصلی تولید شده است که سیستم آب‌بندی سرسیلندر آن‌ها **کاملاً متفاوت** است:
1. **نسخه پیش‌محفظه احتراق (Pre-combustion Chamber – PC):** مدل‌های قدیمی‌تر. در این مدل‌ها، سوخت به یک محفظه کوچک در سرسیلندر تزریق شده و احتراق اولیه در آنجا شروع می‌شود.
2. **نسخه تزریق مستقیم (Direct Injection – DI):** مدل‌های جدیدتر و رایج‌تر. سوخت مستقیماً به بالای پیستون در محفظه احتراق اصلی تزریق می‌شود.واشر سرسیلندر موتور کاترپیلار 3306

**تشخیص این دو مدل برای خرید واشر صحیح حیاتی است.** بهترین راه برای شناسایی قطعی، استفاده از **شماره سریال موتور (Engine Serial Number – ESN)** و **شماره ترتیب (Arrangement Number)** است.

—

### **۲. تحلیل فنی ساختار مجموعه آب‌بندی سرسیلندر (بسیار مهم)**

ساختار آب‌بندی سرسیلندر در موتور 3306 یک طراحی کلاسیک و بسیار مستحکم از کاترپیلار است که شامل چند جزء کلیدی است:

* **۱. صفحه میانی (Spacer Plate):**
* مهم‌ترین ویژگی طراحی 3306، وجود یک صفحه فولادی ضخیم (حدود $6$ تا $8$ میلی‌متر) بین بلوک موتور و واشر سرسیلندر است.
* **وظیفه:** این صفحه یک سطح کاملاً صاف، مقاوم و ایده‌آل برای نشستن واشر سرسیلندر فراهم می‌کند و از سطح چدنی بلوک موتور محافظت می‌نماید. این طراحی دوام تعمیرات را به شدت بالا می‌برد.
* **نتیجه:** به دلیل وجود این صفحه، سیستم آب‌بندی سرسیلندر 3306 در واقع یک “ساندویچ” است که از **دو واشر مجزا** تشکیل شده است:
* **واشر صفحه میانی (Spacer Plate Gasket):** بین بلوک موتور و صفحه میانی قرار می‌گیرد.
* **واشر سرسیلندر (Head Gasket):** بین صفحه میانی و سرسیلندر قرار می‌گیرد.

*(تصویر شماتیک ساختار ساندویچی: بلوک، واشر صفحه، صفحه میانی، واشر سرسیلندر، سرسیلندر)*

* **۲. واشر سرسیلندر (Head Gasket):**
* **جنس:** معمولاً از مواد کامپوزیت گرافیت با الیاف فشرده و یک هسته فلزی ساخته می‌شود.
* **رینگ آتش (Fire Ring):** دارای حلقه‌های فولادی در دور هر سیلندر است تا فشار و حرارت بسیار بالای احتراق را آب‌بندی کند.
* **وظیفه اصلی:** آب‌بندی فشار احتراق.

* **۳. واشر صفحه میانی (Spacer Plate Gasket):**
* **جنس:** نازک‌تر و معمولاً از جنس گرافیت یا مواد کاغذی مخصوص است.
* **وظیفه اصلی:** آب‌بندی مسیرهای آب و روغن بین بلوک و صفحه میانی.

* **۴. بوش‌های آب (Water Ferrules):**
* این قطعات کوچک پلاستیکی یا فلزی در مجاری آب بین سرسیلندر و بلوک قرار می‌گیرند.
* **وظیفه:** جلوگیری از خوردگی و فرسایش سطح چدنی سرسیلندر و بلوک توسط جریان سریع مایع خنک‌کننده.
* **نکته حیاتی:** این بوش‌ها **باید همیشه** همراه با واشر سرسیلندر تعویض شوند. عدم تعویض آن‌ها باعث نشت آب در آینده خواهد شد.

—

### **۳. علائم و دلایل خرابی**

علائم خرابی در این موتور کاملاً کلاسیک هستند:

* **داغ کردن بیش از حد موتور.**
* **خروج دود سفید غلیظ و دائمی از اگزوز** (سوختن ضدیخ).
* **شیری شدن روغن موتور** (مخلوط شدن آب و روغن).
* **کم کردن آب رادیاتور بدون نشتی خارجی.**
* **ایجاد فشار و حباب در سیستم خنک‌کننده (رادیاتور).**
* **کاهش قدرت موتور و بد کار کردن.**
* **نشت خارجی آب یا روغن از محل اتصال سرسیلندر.**

**دلایل اصلی خرابی:**

1. **گرم شدن بیش از حد موتور (Overheating):** عامل شماره یک.
2. **نصب نادرست:** عدم رعایت ترتیب و گشتاور سفت کردن پیچ‌ها.
3. **بیرون‌زدگی نادرست بوش سیلندر (Liner Protrusion):** **مهم‌ترین دلیل فنی خرابی مجدد!** موتور 3306 دارای بوش‌های تَر (Wet Liners) است. لبه بالایی این بوش‌ها باید به اندازه بسیار دقیقی (مثلاً بین `$0.04` تا `$0.15` میلی‌متر) از سطح بلوک بالاتر باشد تا فشار لازم بر روی رینگ آتش واشر اعمال شود. اگر این ارتفاع کم باشد، واشر به زودی می‌سوزد.
4. **تابیدگی سطوح:** تاب برداشتن سطح سرسیلندر، صفحه میانی یا بلوک.
5. **کیفیت پایین قطعات:** استفاده از واشرها یا پیچ‌های نامرغوب.

—

### **۴. راهنمای حیاتی و مراحل تعویض**

تعویض این مجموعه یک فرآیند تخصصی است و نیازمند دقت بسیار بالایی است.واشر سرسیلندر موتور کاترپیلار 3306

1. **شناسایی دقیق:** با استفاده از **شماره سریال موتور (ESN)**، کیت کامل واشر (شامل واشر سرسیلندر، واشر صفحه میانی، بوش‌های آب و سایر اورینگ‌ها) را تهیه کنید.
2. **بازرسی سطوح (بسیار مهم):**
* **سرسیلندر و صفحه میانی:** باید با خط‌کش دقیق و فیلر از نظر تابیدگی (Warping) کنترل شوند. در صورت وجود تابیدگی بیش از حد مجاز (معمولاً بیش از `$0.12` میلی‌متر)، باید کف‌تراشی شوند.
* **سطح بلوک موتور:** باید کاملاً تمیز و بازرسی شود.
* **اندازه‌گیری بیرون‌زدگی بوش‌ها:** پس از تمیزکاری کامل سطح بلوک، ارتفاع هر شش بوش سیلندر باید با ساعت اندازه‌گیری (Dial Gauge) کنترل شود. در صورت نیاز، این ارتفاع با استفاده از شیم‌های مخصوص (Shims) که زیر لبه بوش قرار می‌گیرند، تنظیم می‌شود. **این مرحله به هیچ وجه نباید نادیده گرفته شود.**
3. **تمیزکاری:** تمام سطوح باید کاملاً تمیز، خشک و عاری از چربی، آب و باقی‌مانده واشر قبلی باشند. سوراخ‌های پیچ در بلوک باید از روغن یا آب خالی شوند.
4. **نصب:**
* بوش‌های آب نو را در سرسیلندر نصب کنید.
* واشر صفحه میانی را به صورت خشک روی بلوک تمیز قرار دهید.
* صفحه میانی را روی آن قرار دهید.
* واشر سرسیلندر را (با توجه به علامت TOP/FRONT) به صورت خشک روی صفحه میانی بگذارید.
* سرسیلندر را با احتیاط در جای خود قرار دهید.
5. **سفت کردن پیچ‌ها:**
* پیچ‌های سرسیلندر 3306 معمولاً **قابل استفاده مجدد** هستند، اما باید از نظر سلامت (کشیدگی یا آسیب رزوه) بازرسی شوند. همیشه به دفترچه راهنمای تعمیرات مراجعه کنید.
* رزوه‌های پیچ و زیر گل پیچ را با روغن موتور تمیز، روغن‌کاری کنید.
* پیچ‌ها باید طبق **الگوی حلزونی (از مرکز به بیرون)** و در **چند مرحله** با **ترک‌متر دقیق** سفت شوند.
* **مثال (مقادیر فقط برای نمونه است، حتماً به منوال دقیق موتور خود مراجعه کنید):**
* **مرحله اول:** تمام پیچ‌ها به ترتیب با گشتاور `$100 Nm`.
* **مرحله دوم:** تمام پیچ‌ها به ترتیب با گشتاور `$180 Nm`.
* **مرحله سوم (نهایی):** تمام پیچ‌ها به ترتیب با گشتاور `$285 Nm`.

### **جمع‌بندی**

واشر سرسیلندر موتور کاترپیلار 3306 به دلیل وجود **ساختار صفحه میانی (Spacer Plate)**، یک مجموعه دوتایی است که دوام و قابلیت تعمیر بالایی را برای موتور فراهم می‌کند. موفقیت در تعویض آن به چهار عامل کلیدی بستگی دارد:
1. **شناسایی صحیح قطعه** بر اساس شماره سریال و نوع موتور (PC یا DI).
2. **بازرسی و تنظیم دقیق بیرون‌زدگی بوش‌های سیلندر.**
3. **کنترل تابیدگی و در صورت لزوم کف‌تراشی سرسیلندر و صفحه میانی.**
4. **رعایت دقیق و مرحله به مرحله گشتاور و ترتیب سفت کردن پیچ‌ها** مطابق با دفترچه راهنمای تعمیرات کاترپیلار.

انجام صحیح این مراحل، تضمین‌کننده یک تعمیر اساسی بادوام و بازگشت موتور به عملکرد بهینه خواهد بود.