تسمه سفت کن موتور دویتس 912

یکی از مشهورترین و جان‌سخت‌ترین موتورهای دیزل تاریخ، یعنی موتور دویتس سری 912 (Deutz 912 Series) می‌رویم. این موتور به دلیل سیستم خنک‌کاری با هوا (Air-Cooled)، سادگی بی‌نظیر، و دوام فوق‌العاده بالا، در سراسر جهان و در بی‌شمار ماشین‌آلات کشاورزی، صنعتی و راه‌سازی به کار رفته است.

سیستم تسمه و تسمه سفت کن در موتور 912 تفاوت‌های اساسی با موتور 1011 دارد. بیایید به طور کامل آن را تحلیل کنیم.

تحلیل جامع تسمه و تسمه سفت کن موتور دویتس 912

برخلاف موتور 1011 که از تسمه تایم استفاده می‌کند، موتور دویتس 912 برای تایمینگ قطعات اصلی (میل لنگ و میل سوپاپ) از چرخ‌دنده‌های داخلی (Timing Gears) استفاده می‌کند. این یک مزیت بزرگ از نظر دوام است، زیرا چرخ‌دنده‌ها نیاز به تعویض دوره‌ای ندارند.

بنابراین، تسمه‌ای که در جلوی موتور 912 مشاهده می‌کنید، تسمه پروانه یا تسمه دینام (Fan Belt / V-Belt) است و وظایف متفاوتی دارد.

۱. وظیفه اصلی تسمه در موتور دویتس 912 چیست؟

این موتور از یک یا چند تسمه V شکل (V-Belt) برای به حرکت درآوردن قطعات جانبی زیر استفاده می‌کند:

1. پروانه خنک‌کننده (Cooling Fan): این حیاتی‌ترین وظیفه است. از آنجایی که موتور با هوا خنک می‌شود، پروانه بزرگ جلو، هوا را با فشار زیاد به سمت سیلندرها و سرسیلندرها (که دارای پره‌های خنک‌کننده هستند) هدایت می‌کند. هرگونه مشکل در عملکرد این پروانه به سرعت باعث داغ شدن بیش از حد موتور (Overheating) می‌شود.
2. دینام (Alternator): برای شارژ کردن باتری و تأمین برق مورد نیاز ماشین.
3. پمپ هیدرولیک (در برخی مدل‌ها): اگر ماشین دارای سیستم هیدرولیک باشد، پمپ آن ممکن است توسط همین تسمه به حرکت درآید.
4. کمپرسور باد (در برخی مدل‌ها): برای سیستم‌های ترمز بادی یا سایر تجهیزات پنوماتیک.تسمه سفت کن موتور دویتس 912

۲. ساختار و نوع تسمه سفت کن در دویتس 912

سیستم سفت کردن تسمه در موتور 912 بسیار ساده و به صورت تنظیم دستی (Manual Adjustment) است. در این موتور معمولاً قطعه‌ای مجزا به نام “تسمه سفت کن” (مانند مدل‌های فنری) وجود ندارد. بلکه کشش تسمه از طریق جابجا کردن یکی از قطعات اصلی متصل به آن تنظیم می‌شود.

رایج‌ترین روش تنظیم کشش تسمه در موتور 912، استفاده از دینام (Alternator) است:

1. ساختار:

• دینام روی یک پایه یا براکت (Bracket) نصب شده است.
• این براکت دارای یک پیچ لولایی (Pivot Bolt) در پایین و یک شیار هلالی شکل در بالا است.
• یک پیچ دیگر (Adjusting Bolt) از داخل این شیار عبور کرده و دینام را به موتور محکم می‌کند.

2. نحوه عملکرد و تنظیم:

• برای تنظیم کشش تسمه، ابتدا پیچ لولایی و پیچ تنظیم کمی شل می‌شوند.
• این کار به دینام اجازه می‌دهد تا حول محور پیچ پایینی خود بچرخد و در طول شیار هلالی حرکت کند.
• با استفاده از یک اهرم (مانند یک دیلم یا پیچ‌گوشتی بزرگ)، دینام را از موتور دور می‌کنند. این کار باعث کشیده شدن و سفت شدن تسمه می‌شود.
• پس از رسیدن به کشش مناسب، در حالی که دینام تحت فشار اهرم نگه داشته شده، پیچ تنظیم و سپس پیچ لولایی کاملاً سفت می‌شوند تا دینام در موقعیت جدید خود قفل شود.

یک روش دیگر (کمتر رایج):

در برخی تنظیمات خاص یا ماشین‌آلات، ممکن است یک پولی هرزگرد با تنظیم دستی (Manual Adjustable Idler Pulley) وجود داشته باشد که عملکردی مشابه دینام دارد (یعنی با شل کردن پیچ آن و جابجا کردن پولی، کشش تسمه تنظیم می‌شود).

۳. علائم خرابی یا نیاز به تنظیم تسمه

از آنجایی که قطعه متحرکی به نام “تسمه سفت کن” وجود ندارد، مشکلات معمولاً به خود تسمه یا بلبرینگ‌های قطعات چرخان (دینام، پروانه) مربوط می‌شود.

1. صدای جیر جیر (Squealing Noise):

• این شایع‌ترین علامت است و تقریباً همیشه به دلیل شل بودن تسمه رخ می‌دهد. وقتی بار روی دینام یا پروانه زیاد می‌شود (مثلاً هنگام روشن کردن چراغ‌ها یا گاز دادن)، تسمه روی پولی‌ها سر می‌خورد و این صدا را تولید می‌کند.
• این صدا ممکن است در هوای سرد یا مرطوب شدیدتر باشد.تسمه سفت کن موتور دویتس 912

2. داغ شدن بیش از حد موتور (Overheating):

• اگر تسمه به قدری شل باشد که نتواند پروانه را با سرعت کافی بچرخاند، حجم هوای دمیده شده روی سیلندرها کاهش یافته و موتور به سرعت داغ می‌کند. این یک خطر جدی برای موتورهای هوا خنک است.

3. عدم شارژ صحیح باتری (Warning Light):

• شل بودن تسمه باعث لغزش آن روی پولی دینام شده و دینام با سرعت کافی برای شارژ باتری نمی‌چرخد. معمولاً چراغ هشدار باتری روی داشبورد روشن می‌شود.

4. پاره شدن یا ترک خوردن تسمه:

• تسمه‌ها عمر مفیدی دارند و به مرور زمان به دلیل گرما و کارکرد، خشک و شکننده می‌شوند. وجود ترک‌های عمیق، ریش ریش شدن لبه‌ها یا براق شدن سطح داخلی تسمه، همگی نشانه فرسودگی و نیاز به تعویض فوری آن است.
• سفت کردن بیش از حد تسمه نیز می‌تواند باعث پارگی زودرس آن شود.

5. صدای زوزه یا خرخر (Whining or Grinding Noise):

• این صدا معمولاً به خرابی بلبرینگ دینام (Alternator Bearings) یا بلبرینگ مجموعه پروانه (Fan Hub Bearings) مربوط می‌شود و ارتباطی با کشش تسمه ندارد، اما چون این قطعات در مسیر تسمه قرار دارند، ممکن است با مشکل تسمه اشتباه گرفته شوند.

۴. نکات مهم در مورد تعویض و تنظیم تسمه

• تنظیم صحیح کشش: قانون کلی برای تسمه‌های V شکل این است که در بلندترین فاصله بین دو پولی، با فشار انگشت شست، تسمه باید حدود ۱ تا ۱.۵ سانتی‌متر (حدود نیم اینچ) بازی داشته باشد.
• کشش کم (شل بودن): باعث لغزش، ایجاد صدا، داغ کردن موتور و عدم شارژ باتری می‌شود.
• کشش زیاد (سفت بودن): فشار بسیار زیادی به بلبرینگ‌های دینام و پروانه وارد کرده و باعث خرابی زودرس و پرهزینه آن‌ها می‌شود.
• تعویض همزمان: اگر موتور شما بیش از یک تسمه برای پروانه و دینام دارد، همیشه آن‌ها را به صورت جفتی یا سه‌تایی با هم تعویض کنید، حتی اگر فقط یکی از آن‌ها خراب شده باشد. استفاده از یک تسمه نو در کنار یک تسمه کهنه باعث توزیع نابرابر نیرو و خرابی سریع تسمه نو می‌شود.
• بررسی پولی‌ها: قبل از نصب تسمه جدید، شیار پولی‌ها را از نظر کثیفی، روغن و هرگونه آسیب یا تیزی لبه بررسی کنید. یک پولی آسیب‌دیده می‌تواند تسمه نو را به سرعت نابود کند.

خلاصه و مقایسه با موتور 1011

در نتیجه، سیستم تسمه در موتور دویتس 912 بسیار ساده‌تر و کم‌خطرتر از موتور 1011 است، اما رسیدگی به آن برای حفظ سلامت موتور (جلوگیری از داغ کردن) و قطعات جانبی همچنان ضروری است.تسمه سفت کن موتور دویتس 912