در مورد یکی از کلیدی‌ترین و حساس‌ترین مجموعه‌های قطعات داخلی برای یکی از محبوب‌ترین و قابل اعتمادترین لودرهای سنگین جهان، یعنی ولوو L120 (Volvo L120)، سؤال کرده‌اید. مجموعه بوش، پیستون و رینگ که به آن “کیت موتور” (Engine Kit) یا “ست پاور” (Power Set) نیز گفته می‌شود، قلب تپنده موتور است و کیفیت و هماهنگی این سه قطعه، مستقیماً بر قدرت، طول عمر، مصرف سوخت و آلایندگی موتور تأثیر می‌گذارد.

در ادامه، یک تحلیل جامع و فنی از این مجموعه برای لودر ولوو L120 ارائه می‌شود.بوش پیستون رینگ موتور لودر ولوو L120

۱. شناسایی موتور لودر ولوو L120

لودر L120 در طول سالیان تولید، از مدل‌های مختلفی بهره برده است (مانند L120, L120B, L120C, L120D, L120E, L120F, L120G, L120H). هر نسل از این لودر ممکن است از مدل موتور متفاوتی از ولوو استفاده کرده باشد. مهم‌ترین قدم برای تهیه قطعه صحیح، شناسایی دقیق مدل موتور است.

موتورهای رایج در سری‌های مختلف L120 عبارتند از:

• سری‌های قدیمی‌تر (مانند L120C/D): موتور ولوو TD71/TD73
• سری‌های میانی (مانند L120E): موتور ولوو D7D
• سری‌های جدیدتر (مانند L120F/G/H): موتور ولوو D7E / D7H یا D8J

چرا شناسایی مدل موتور حیاتی است؟

زیرا طراحی پیستون (شکل محفظه احتراق روی تاج پیستون)، تعداد و ضخامت رینگ‌ها، و ابعاد بوش بین این مدل‌ها کاملاً متفاوت است. خرید قطعه اشتباه منجر به عدم مونتاژ، عملکرد نادرست یا تخریب کامل موتور خواهد شد.بوش پیستون رینگ موتور لودر ولوو L120

چگونه مدل موتور را پیدا کنیم؟

پلاک فلزی مشخصات موتور که روی بلوک سیلندر نصب شده است، بهترین منبع اطلاعات است. این پلاک شامل مدل دقیق موتور (مثلاً D7ELAE3) و شماره سریال آن است.

<p style=“text-align: center;”>

<img src=“https://i.imgur.com/gK2T3aR.png” alt=“پلاک مشخصات موتور ولوو” width=“600”>

<br>

<em>تصویر ۱: نمونه پلاک مشخصات موتور ولوو که برای شناسایی دقیق قطعات ضروری است.</em>

</p>

۲. تحلیل اجزای کیت: بوش، پیستون، رینگ

این سه قطعه به صورت یک مجموعه هماهنگ (Matched Set) طراحی و تولید می‌شوند تا بهترین آب‌بندی و انتقال حرارت را فراهم کنند.

الف) بوش سیلندر (Cylinder Liner / Sleeve)

بوش یک استوانه فلزی دقیق و قابل تعویض است که سطح داخلی سیلندر را تشکیل می‌دهد و پیستون در داخل آن حرکت می‌کند.

• وظیفه:

1. فراهم کردن سطح کاری ایده‌آل: سطح داخلی بوش با یک الگوی بسیار ظریف به نام “هاش‌زدگی” یا “هونینگ” (Honing Pattern) ماشین‌کاری می‌شود. این الگو روغن را در خود نگه می‌دارد تا روانکاری بین رینگ و دیواره سیلندر به درستی انجام شود.
2. انتقال حرارت: گرمای شدید حاصل از احتراق را از پیستون و رینگ‌ها گرفته و به بلوک سیلندر و سیستم خنک‌کننده (آب) منتقل می‌کند.
3. قابلیت تعمیر: در صورت فرسودگی یا آسیب، می‌توان به جای تراشکاری بلوک اصلی، فقط بوش را تعویض کرد.

• مشخصات در موتور ولوو:
• نوع: بوش‌های موتورهای ولوو از نوع “تر” (Wet Liner) هستند. یعنی دیواره خارجی آن‌ها مستقیماً با آب سیستم خنک‌کننده در تماس است. این طراحی بهترین انتقال حرارت را ممکن می‌سازد.
• آب‌بندی: این بوش‌ها در قسمت بالا با لبه خود و در قسمت پایین با اورینگ‌های مخصوص (معمولاً ۲ یا ۳ عدد) نسبت به بلوک سیلندر آب‌بندی می‌شوند تا از نشت آب به داخل کارتل جلوگیری شود. تعویض این اورینگ‌ها هنگام نصب بوش نو الزامی است.

ب) پیستون (Piston)

پیستون قطعه‌ای استوانه‌ای شکل است که نیروی حاصل از احتراق را به شاتون و میل‌لنگ منتقل می‌کند.

• وظیفه:

1. انتقال نیرو: تبدیل انرژی شیمیایی-حرارتی انفجار سوخت به حرکت خطی.
2. فشرده‌سازی: متراکم کردن مخلوط هوا در کورس تراکم.
3. ایجاد محفظه احتراق: شکل تاج (بالای) پیستون، بخشی از طراحی محفظه احتراق است و بر کیفیت پاشش سوخت و احتراق تأثیر مستقیم دارد.بوش پیستون رینگ موتور لودر ولوو L120

• مشخصات در موتور ولوو L120:
• جنس: معمولاً از آلیاژهای آلومینیوم-سیلیکون با مقاومت حرارتی بالا ساخته می‌شوند.
• طراحی: پیستون‌های موتورهای توربوشارژدار ولوو دارای یک “گالری خنک‌کننده روغن” (Cooling Gallery) داخلی هستند. در این طراحی، یک نازل در پایین سیلندر، روغن را به داخل این گالری پاشیده و به خنک شدن تاج پیستون کمک می‌کند.
• گژن‌پین (Wrist Pin): پیستون از طریق گژن‌پین به شاتون متصل می‌شود که با خارهای فنری در جای خود محکم می‌شود.

ج) رینگ‌های پیستون (Piston Rings)

حلقه‌های فلزی فنری که در شیارهای دور پیستون قرار می‌گیرند. (برای جزئیات کامل وظایف، به پاسخ‌های قبلی مراجعه کنید).

• مشخصات در موتور ولوو L120:
• تعداد: معمولاً سه رینگ برای هر پیستون:

1. رینگ کمپرس اول (Top Ring): اغلب با مقطع ذوزنقه‌ای (Keystone) برای جلوگیری از قفل شدن در شیار به دلیل دوده، و با پوشش کروم یا پلاسما برای مقاومت حداکثری در برابر حرارت و سایش.
2. رینگ کمپرس دوم (Second Ring): به آب‌بندی کمک کرده و روغن را از دیواره می‌تراشد.
3. رینگ روغن (Oil Control Ring): یک رینگ فنری (معمولاً سه تکه) که لایه روغن را کنترل کرده و روغن اضافی را به کارتل بازمی‌گرداند.

۳. علائم نیاز به تعویض کیت بوش، پیستون و رینگ

• روغن سوزی شدید و دود آبی مداوم از اگزوز.
• کاهش چشمگیر قدرت موتور و کشش ضعیف زیر بار.
• افزایش فشار کارتل (بخار زیاد از درِ روغن) و روغن‌ریزی از کاسه نمدها.
• صدای غیرعادی “چق چق” یا ضربه از داخل موتور (Piston Slap) به خصوص در حالت سرد.
• افت کمپرس شدید در یک یا چند سیلندر (که با تست کمپرس مشخص می‌شود).

۴. نکات کلیدی برای خرید و نصب

1. خرید کیت کامل و از یک برند: همیشه بوش، پیستون و رینگ را به صورت یک کیت کامل و از یک برند معتبر خریداری کنید. این قطعات با تلرانس‌های بسیار دقیق برای کار با یکدیگر ساخته شده‌اند. ترکیب قطعات از برندهای مختلف اکیداً توصیه نمی‌شود.

2. برندهای معتبر:

• ولوو اصلی (Genuine Volvo): گران‌ترین و باکیفیت‌ترین گزینه که دقیقاً همان قطعه‌ای است که کارخانه روی موتور نصب می‌کند.
• OEM (تولیدکنندگان اصلی): برندهایی مانند Mahle (ماهله) و KS Kolbenschmidt (کواِس) تولیدکنندگان اصلی این قطعات برای ولوو هستند. خرید از این برندها کیفیتی معادل قطعه اصلی با قیمتی مناسب‌تر را تضمین می‌کند.
• Aftermarket با کیفیت: برندهای معتبری مانند Goetze (گوتزه)، SM Motorenteile (اِس‌اِم) و Nüral (نورال) نیز کیت‌های باکیفیتی برای موتورهای ولوو تولید می‌کنند.

3. آماده‌سازی بلوک سیلندر: قبل از نصب بوش‌های نو، محل نشستن آن‌ها در بلوک سیلندر باید کاملاً تمیز و عاری از هرگونه زنگ‌زدگی، رسوب یا خوردگی باشد.

4. نصب صحیح بوش: ارتفاع نشستن لبه بوش نسبت به سطح بلوک (Liner Protrusion) باید با ابزار دقیق (ساعت اندیکاتور) اندازه‌گیری و طبق دستورالعمل تعمیراتی ولوو تنظیم شود. این پارامتر برای آب‌بندی صحیح سرسیلندر حیاتی است.

5. جهت پیستون و رینگ: پیستون‌ها دارای یک علامت (معمولاً فلش) هستند که باید به سمت جلوی موتور نصب شود. رینگ‌ها نیز دارای علامت “TOP” هستند که باید رو به بالا قرار گیرد.

6. استفاده از ابزار مخصوص: برای جا زدن رینگ‌ها روی پیستون از “رینگ‌پخش‌کن” و برای نصب پیستون داخل بوش از “رینگ‌جمع‌کن” استفاده کنید تا از آسیب به قطعات جلوگیری شود.بوش پیستون رینگ موتور لودر ولوو L120

توصیه نهایی: تعمیرات اساسی موتور یک سرمایه‌گذاری بزرگ است. با توجه به پیچیدگی و حساسیت موتورهای ولوو، حتماً از یک مکانیک متخصص و با تجربه در زمینه موتورهای سنگین ولوو کمک بگیرید و در خرید قطعات، کیفیت را فدای قیمت نکنید. یک کیت ارزان و بی‌کیفیت می‌تواند در مدت کوتاهی کل هزینه تعمیرات را هدر داده و به قطعات دیگر مانند میل‌لنگ و سرسیلندر نیز آسیب برساند.