یاتاقان متحرک (Connecting Rod Bearing) برای لودرهای چینی مدل ZL50 می‌پردازیم. این مدل لودر یکی از پرفروش‌ترین و رایج‌ترین لودرهای چینی در بازار ایران است و شناخت قطعات کلیدی موتور آن بسیار مهم است. لودر چینی ZL50

۱. یاتاقان متحرک در موتور لودر ZL50 چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

یاتاقان متحرک، که به آن “یاتاقان شاتون” نیز گفته می‌شود، یک قطعه حیاتی و بسیار دقیق در داخل موتور است. این قطعه به شکل دو نیم‌دایره (پوسته) طراحی شده و وظایف اصلی آن عبارتند از:یاتاقان متحرک موتور لودر چینی ZL50

1. ایجاد سطح لغزنده: یاتاقان‌ها بین میل‌لنگ (Crankshaft) و شاتون (Connecting Rod) قرار می‌گیرند. آن‌ها یک سطح بسیار نرم و ضد سایش ایجاد می‌کنند تا شاتون بتواند با کمترین اصطکاک ممکن به دور میل‌لنگ بچرخد.
2. تحمل بارهای انفجاری: در لحظه احتراق، نیروی عظیمی از پیستون به شاتون و سپس به میل‌لنگ منتقل می‌شود. یاتاقان متحرک این ضربات و فشارهای شدید را تحمل کرده و از تماس مستقیم فلز با فلز (شاتون با میل‌لنگ) جلوگیری می‌کند.
3. کمک به روانکاری: یاتاقان‌ها دارای شیارها و سوراخ‌های دقیقی برای عبور روغن هستند. این طراحی به ایجاد یک لایه نازک اما پایدار از روغن (Oil Film) بین یاتاقان و میل‌لنگ کمک می‌کند که نقش اصلی در کاهش اصطکاک و خنک‌کاری را بر عهده دارد.

به زبان ساده: یاتاقان متحرک یک واسط فداشونده است که اجازه می‌دهد شاتون با سرعت هزاران دور در دقیقه روی میل‌لنگ بچرخد بدون اینکه این دو قطعه گران‌قیمت به یکدیگر آسیب بزنند.یاتاقان متحرک موتور لودر چینی ZL50

۲. انواع موتور در لودرهای ZL50 و سایز یاتاقان

لودرهای چینی ZL50 با موتورهای مختلفی عرضه شده‌اند. دو مدل از رایج‌ترین موتورها عبارتند از:

• موتور ویچای (Weichai) مدل WD615: این موتور که تحت لیسانس اشتایر اتریش تولید می‌شود، بسیار محبوب و قدرتمند است.
• موتور شانگهای دیزل (Shanghai Diesel) مدل C6121 (سری کاترپیلار 3306): این موتور نیز که بر اساس طراحی کاترپیلار ساخته شده، بسیار رایج است.

نکته بسیار مهم در مورد سایز یاتاقان:

یاتاقان‌های متحرک (و ثابت) دارای سایزبندی‌های مختلفی هستند که به وضعیت میل‌لنگ بستگی دارد:

• سایز استاندارد (STD – Standard): این سایز برای میل‌لنگی استفاده می‌شود که نو بوده و یا هیچ‌گونه ساییدگی و تراشی نداشته است.
• تعمیر اول (0.10 اینچ یا 0.25 میلی‌متر): اگر میل‌لنگ به دلیل کارکرد دچار ساییدگی جزئی شود، آن را تراش می‌دهند تا سطح آن کاملاً صاف و یکدست شود. پس از تراش اول، قطر میل‌لنگ $0.25$ میلی‌متر کمتر می‌شود و باید از یاتاقان “تعمیر اول” یا “0.25” استفاده کرد که ضخیم‌تر است.
• تعمیر دوم (0.20 اینچ یا 0.50 میلی‌متر): برای میل‌لنگی که برای بار دوم تراش خورده است.
• تعمیر سوم (0.30 اینچ یا 0.75 میلی‌متر): و به همین ترتیب…

هشدار: هرگز نمی‌توانید بدون اندازه‌گیری دقیق قطر میل‌لنگ، سایز صحیح یاتاقان را خریداری کنید. استفاده از سایز اشتباه منجر به خرابی فوری موتور خواهد شد.

۳. علائم خرابی یاتاقان متحرک (یاتاقان زدن)

“یاتاقان زدن” یکی از جدی‌ترین و خطرناک‌ترین خرابی‌های موتور است. علائم آن عبارتند از:

1. صدای “تق تق” یا “ناک” (Knocking Sound): این اصلی‌ترین و واضح‌ترین علامت است. صدایی شبیه به ضربه زدن چکش به فلز از داخل موتور شنیده می‌شود.

• تشخیص: این صدا معمولاً در دورهای میانی موتور (حدود $1500$ تا $2500$ RPM) و به خصوص “زیر بار” (وقتی که لودر در حال زور زدن است) به وضوح شنیده می‌شود. با بالا رفتن دور موتور، فرکانس صدا نیز سریع‌تر می‌شود.

2. افت شدید فشار روغن (Low Oil Pressure): وقتی یاتاقان‌ها ساییده می‌شوند، فاصله بین آن‌ها و میل‌لنگ زیاد شده و روغن با فشار از این فاصله فرار می‌کند. این باعث می‌شود چراغ هشدار فشار روغن روشن شده یا گیج فشار روغن عدد بسیار پایینی را نشان دهد.
3. وجود براده‌های فلزی در روغن: هنگام تعویض روغن، اگر براده‌های براق (معمولاً به رنگ مس یا برنج) در روغن تخلیه شده یا روی فیلتر روغن مشاهده کنید، این نشانه قطعی از بین رفتن لایه‌های یاتاقان است.
4. قفل شدن موتور (Engine Seizure): در بدترین حالت، اگر به علائم اولیه توجه نشود، یاتاقان به میل‌لنگ جوش خورده (می‌چسبد) و باعث توقف ناگهانی و قفل شدن کامل موتور می‌شود. این حالت معمولاً به میل‌لنگ و شاتون آسیب جدی وارد می‌کند.

۴. دلایل اصلی خرابی یاتاقان متحرک

• مشکلات روانکاری (اصلی‌ترین دلیل):
• سطح پایین روغن: کار کردن موتور با روغن کم.یاتاقان متحرک موتور لودر چینی ZL50
• استفاده از روغن نامرغوب: روغن‌هایی که ویسکوزیته مناسبی ندارند یا خاصیت روانکاری خود را زود از دست می‌دهند.
• عدم تعویض به موقع روغن و فیلتر: روغن کثیف و پر از آلودگی خاصیت روانکاری خود را از دست داده و مانند سمباده عمل می‌کند.
• خرابی اویل پمپ (Oil Pump): اگر اویل پمپ نتواند روغن را با فشار کافی به یاتاقان‌ها برساند.
• گرمای بیش از حد موتور (Overheating): داغ شدن بیش از حد موتور باعث رقیق شدن روغن و از بین رفتن لایه محافظ آن می‌شود.
• ورود آلودگی به موتور: ورود گرد و غبار (از طریق فیلتر هوای خراب) یا ضدیخ (به دلیل خرابی واشر سرسیلندر) به داخل روغن، خاصیت روانکاری آن را از بین می‌برد.
• فشار بیش از حد به موتور: کار کشیدن مداوم از لودر با حداکثر توان و فشار آوردن به موتور سرد، عمر یاتاقان‌ها را کاهش می‌دهد.
• نصب نادرست: هنگام تعمیرات، اگر یاتاقان‌ها به درستی نصب نشوند یا پیچ‌های شاتون با گشتاور (Torque) صحیح سفت نشوند، به سرعت خراب خواهند شد.

۵. راهنمای خرید و تعویض

• خرید:

• ابتدا باید نوع دقیق موتور خود (ویچای WD615 یا شانگهای C6121) را مشخص کنید.

• سپس، میل‌لنگ باید توسط تراشکار با ابزار دقیق (میکرومتر) اندازه‌گیری شود تا سایز دقیق (استاندارد، 0.25، 0.50 و …) مشخص گردد.

• برندهای معتبر و شناخته‌شده را تهیه کنید. یاتاقان یک قطعه ارزان‌قیمت است، اما خرابی آن صدها برابر بیشتر هزینه دارد.

• هنگام خرید، “یک دست کامل یاتاقان متحرک” برای تمام سیلندرها تهیه کنید.

• تعویض:

• تعویض یاتاقان یک فرآیند کاملاً تخصصی است.

• موتور باید باز شده و کارتل روغن برداشته شود.

• شاتون‌ها از پایین باز شده و پوسته‌های یاتاقان قدیمی خارج می‌شوند.

• میل‌لنگ و داخل شاتون باید به دقت تمیز و از نظر هرگونه آسیب بررسی شوند.

• یاتاقان‌های جدید با رعایت جهت و روغن‌کاری اولیه نصب می‌شوند.

• پیچ‌های شاتون باید حتماً با ترکمتر (Torque Wrench) و طبق گشتاور اعلام شده توسط کارخانه سازنده موتور سفت شوند. سفت کردن کم یا زیاد باعث خرابی مجدد خواهد شد.

جمع‌بندی: یاتاقان متحرک یک قطعه کوچک اما فوق‌العاده مهم است. توجه به کیفیت و زمان تعویض روغن، کنترل فشار روغن و گوش دادن به صداهای غیرعادی موتور، بهترین راه برای جلوگیری از خرابی فاجعه‌بار “یاتاقان زدن” است.یاتاقان متحرک موتور لودر چینی ZL50