سنسور گاز بیل مکانیکی دلتا

بسیار خب، به سراغ یک موضوع بسیار مهم و رایج در بیل‌های مکانیکی، یعنی **سنسور گاز (Throttle Sensor)** می‌رویم، اما با یک نکته کلیدی در مورد برند **”دلتا”**.

### **نکته مهم در مورد برند “دلتا”**

ابتدا باید یک موضوع را روشن کنیم. “دلتا” در بازار ماشین‌آلات سنگین ایران، معمولاً به عنوان یک **برند تجاری برای قطعات یدکی (Aftermarket)** شناخته می‌شود، نه به عنوان یک شرکت سازنده بیل مکانیکی کامل مانند کوماتسو، هیتاچی، یا دوسان.سنسور گاز بیل مکانیکی دلتا

بنابراین، وقتی می‌گوییم “سنسور گاز بیل مکانیکی دلتا”، منظور یکی از دو حالت زیر است:

1. **یک سنسور گاز با برند دلتا** که برای نصب روی بیل‌های مکانیکی معروف (مانند هیوندای، دوسان، کوماتسو و…) ساخته شده است.
2. **یک بیل مکانیکی چینی** که با نام یا برچسب “دلتا” در بازار ایران عرضه شده است. این بیل‌ها معمولاً از قطعات و سیستم‌های الکترونیکی مشابه برندهای دیگر (مانند دوسان یا هیوندای) کپی‌برداری یا استفاده می‌کنند.

در هر دو حالت، **اصول کارکرد و ساختار سنسور گاز یکسان است.** ما در این تحلیل، ساختار کلی این سنسور را که در اکثر بیل‌های مکانیکی مدرن (از جمله آنهایی که ممکن است قطعات دلتا روی آنها نصب شود) مشترک است، به طور کامل شرح می‌دهیم.

—سنسور گاز بیل مکانیکی دلتا

### **تحلیل جامع سنسور گاز (دور موتور) در بیل‌های مکانیکی**

سنسور گاز که به آن **سنسور موقعیت پتانسیومتر (Potentiometer Position Sensor)** یا **سنسور دور موتور** نیز گفته می‌شود، یکی از اجزای کلیدی در سیستم کنترل الکترونیکی موتور است. این سنسور وظیفه دارد که فرمان دستی اپراتور برای افزایش یا کاهش دور موتور را به یک سیگنال الکتریکی قابل فهم برای کامپیوتر (ECU/ECM) تبدیل کند.

#### **۱. ساختار و محل نصب**

* **ساختار داخلی:** سنسور گاز در واقع یک **پتانسیومتر** است. پتانسیومتر یک مقاومت متغیر سه پایه است.
1. **پایه ۱:** ولتاژ تغذیه ثابت (معمولاً $5$ ولت از طرف کامپیوتر).
2. **پایه ۲:** اتصال به بدنه یا زمین (Ground).
3. **پایه ۳ (پایه میانی یا Wiper):** سیگنال خروجی. یک لغزنده (Wiper) روی یک مسیر مقاومتی حرکت می‌کند. بسته به موقعیت این لغزنده، ولتاژ خروجی بین $0$ تا $5$ ولت تغییر می‌کند.

* **محل نصب:** این سنسور مستقیماً به **مجموعه اهرم یا ولوم گاز (Throttle Dial/Lever)** در کابین اپراتور متصل است. وقتی اپراتور ولوم گاز را می‌چرخاند یا اهرم را حرکت می‌دهد، در واقع در حال چرخاندن شفت داخلی این پتانسیومتر است. در برخی مدل‌های قدیمی‌تر، ممکن است این سنسور به صورت مکانیکی با کابل به پمپ انژکتور متصل باشد، اما در اکثر بیل‌های امروزی کاملاً الکترونیکی است.

#### **۲. وظیفه و عملکرد در سیستم**سنسور گاز بیل مکانیکی دلتا

عملکرد این سیستم به صورت یک حلقه فرمان و اجرا است:

1. **فرمان اپراتور:** اپراتور ولوم گاز را روی یک دور مشخص (مثلاً حالت کاری متوسط یا Power Mode) قرار می‌دهد.
2. **تبدیل به سیگنال الکتریکی:** با چرخش ولوم، لغزنده داخل سنسور گاز جابجا می‌شود. این کار باعث تغییر ولتاژ خروجی می‌شود. برای مثال:
* **دور آرام (Idle):** ولتاژ خروجی حدود $0.5$ ولت.
* **حداکثر دور (Full Throttle):** ولتاژ خروجی حدود $4.5$ ولت.
3. **ارسال به کامپیوتر (ECU):** این سیگنال ولتاژ به واحد کنترل الکترونیکی (ECU) ارسال می‌شود.
4. **دستور به موتور:** ECU با دریافت این ولتاژ، متوجه می‌شود که اپراتور چه دوری را درخواست کرده است. سپس به **استپ موتور (Step Motor)** یا **اکچویتور (Actuator)** که روی پمپ انژکتور یا دریچه گاز نصب شده، فرمان می‌دهد تا میزان سوخت تزریقی را متناسب با آن دور تنظیم کند.

به طور خلاصه، **سنسور گاز به کامپیوتر “می‌گوید” که اپراتور چه می‌خواهد، و کامپیوتر به موتور “دستور می‌دهد” که آن را اجرا کند.**

#### **۳. علائم خرابی سنسور گاز**

خرابی این سنسور می‌تواند باعث مشکلات آزاردهنده و خطرناکی شود:

* **عدم واکنش به ولوم گاز:** شایع‌ترین علامت. اپراتور ولوم گاز را می‌چرخاند اما دور موتور هیچ تغییری نمی‌کند و روی دور آرام باقی می‌ماند. این معمولاً به دلیل قطع شدن کامل سیگنال خروجی سنسور است.
* **نوسان شدید دور موتور:** اگر مسیر مقاومتی داخل سنسور فرسوده یا کثیف شده باشد، سیگنال خروجی نویزدار و نامنظم می‌شود. در نتیجه، ECU سیگنال‌های پر نوسانی دریافت کرده و دور موتور خود به خود و بدون دلیل کم و زیاد می‌شود.
* **پرش ناگهانی دور موتور به حداکثر (گاز خوردن بی دلیل):** این حالت بسیار خطرناک است. اگر در سنسور اتصال کوتاهی رخ دهد که ولتاژ خروجی ناگهان به $5$ ولت بپرد، ECU تصور می‌کند که اپراتور فرمان حداکثر گاز را داده و دور موتور را به شدت بالا می‌برد.
* **موتور فقط با دور بالا کار می‌کند:** برعکس حالت اول، ممکن است سنسور در موقعیت حداکثر گاز گیر کرده باشد و به محض روشن شدن، موتور با تمام قدرت کار کند.
* **روشن شدن چراغ چک و ثبت کد خطا:** ECU هوشمند است و در صورت دریافت یک سیگنال غیرمنطقی (مثلاً ولتاژ صفر یا بالاتر از $5$ ولت) یا سیگنال پر نوسان، چراغ چک موتور را روشن کرده و کد خطای مربوط به “مدار سنسور موقعیت پتانسیومتر” را ثبت می‌کند.

#### **۴. نحوه عیب‌یابی و تست**

1. **بررسی با دستگاه دیاگ:**
* این بهترین روش است. با اتصال دیاگ، می‌توان پارامتر زنده “Throttle Position” یا “Accelerator Pedal Position” را مشاهده کرد. با چرخاندن آرام ولوم گاز، مقدار نمایش داده شده (معمولاً به صورت درصد یا ولتاژ) باید به نرمی و بدون پرش از حداقل به حداکثر تغییر کند. هرگونه پرش یا عدم تغییر نشان‌دهنده خرابی سنسور است.

2. **تست با مولتی‌متر (روش دستی):**
* سوکت سنسور را جدا کنید (معمولاً یک سوکت ۳ پین است).
* سوئیچ را در حالت باز (ON) قرار دهید.
* با استفاده از مولتی‌متر، ولتاژ بین پایه تغذیه و پایه زمین را اندازه‌گیری کنید. باید حدود $5$ ولت باشد. اگر این ولتاژ وجود ندارد، مشکل از سیم‌کشی یا خود ECU است.
* سوکت را وصل کنید. پراب‌های مولتی‌متر را به سیم سیگنال خروجی و سیم زمین متصل کنید (معمولاً با استفاده از سوزن‌های نازک بدون آسیب به سیم).
* ولوم گاز را به آرامی از حالت خلاص تا انتها بچرخانید. ولتاژ نمایش داده شده روی مولتی‌متر باید به نرمی و بدون قطع و وصل شدن از حدود $0.5$ ولت تا $4.5$ ولت افزایش یابد.

در نهایت، سنسور گاز (چه با برند دلتا و چه هر برند دیگری) یک قطعه مصرفی است و به مرور زمان به دلیل کارکرد زیاد دچار فرسودگی می‌شود. با توجه به قیمت نسبتاً پایین آن در مقایسه با مشکلات و خطراتی که می‌تواند ایجاد کند، در صورت مشاهده هر یک از علائم خرابی، تعویض آن بهترین و منطقی‌ترین راه‌حل است.سنسور گاز بیل مکانیکی دلتا