رینگ موتور یکی از مشهورترین، پرکاربردترین و بادوام‌ترین موتورهای دیزل هوا-خنک جهان، یعنی دویتس سری FL912 است. این موتورها به دلیل سادگی، قابلیت اطمینان بالا و عدم نیاز به سیستم خنک‌کاری با آب، در طیف وسیعی از ماشین‌آلات کشاورزی (مانند تراکتور)، صنعتی، راه‌سازی (مانند غلتک) و ژنراتورها استفاده شده‌اند.

در ادامه، تحلیل کامل و جامعی از رینگ‌های موتور دویتس FL912، انواع آن، وظایف، علائم خرابی و نکات کلیدی برای انتخاب و نصب ارائه می‌شود.

۱. شناسایی موتور دویتس FL912

برای انتخاب رینگ صحیح، ابتدا باید مشخصات اصلی موتور را بدانیم:

• نوع موتور: دیزل چهار زمانه، هوا-خنک (Air-Cooled).
• سیستم تزریق: انژکتور مستقیم (Direct Injection).
• تعداد سیلندر: این سری از موتورها در مدل‌های مختلف از ۲ تا ۶ سیلندر تولید شده‌اند (مانند F2L912, F3L912, F4L912, F6L912).
• مشخصات کلیدی سیلندر:
• قطر استاندارد پیستون (Bore): $100\text{ mm}$
• کورس پیستون (Stroke): $120\text{ mm}$

نکته بسیار مهم: اگرچه قطر استاندارد $100$ میلی‌متر است، اما ممکن است موتور در تعمیرات قبلی تراش خورده باشد و از پیستون‌های تعمیر اول ($100.5\text{ mm}$) یا تعمیر دوم ($101\text{ mm}$) استفاده شده باشد. بنابراین، اندازه‌گیری دقیق قطر سیلندر قبل از خرید رینگ الزامی است.

۲. وظایف و انواع رینگ‌های پیستون در موتور دویتس 912

هر پیستون در موتور دویتس 912 (و اکثر موتورهای چهار زمانه) معمولاً دارای سه رینگ است که هر کدام وظیفه خاصی دارند. این رینگ‌ها از بالا به پایین عبارتند از:

1. رینگ کمپرس (Top Compression Ring):

• وظیفه: این رینگ اولین و مهم‌ترین سد در برابر فشار بسیار بالای حاصل از احتراق است. وظیفه اصلی آن، جلوگیری از فرار گازهای داغ از بالای پیستون به داخل کارتل (پدیده Blow-by) و انتقال حداکثر نیرو به پیستون است.
• مشخصات ظاهری: معمولاً دارای سطح مقطع ذوزنقه‌ای (Keystone) یا بشکه‌ای (Barrel-faced) است و اغلب با یک لایه کروم یا مولیبدن پوشانده شده تا در برابر حرارت و سایش شدید مقاومت کند.

2. رینگ دوم یا رینگ تراکم میانی (Second Compression Ring / Scraper Ring):

• وظیفه: این رینگ دو وظیفه مهم دارد:
• به عنوان پشتیبان رینگ اول، به آب‌بندی محفظه احتراق کمک می‌کند.
• مهم‌تر از آن، روغن اضافی را از دیواره سیلندر به سمت پایین می‌تراشد و کنترل می‌کند تا فقط یک لایه نازک روغن برای روانکاری باقی بماند.
• مشخصات ظاهری: اغلب دارای یک لبه تیز یا پله در قسمت پایینی خود است (Taper-faced) تا عمل تراشیدن روغن را به خوبی انجام دهد.

3. رینگ روغن (Oil Control Ring):

• وظیفه: وظیفه اصلی این رینگ، کنترل دقیق لایه روغن روی دیواره سیلندر است. این رینگ روغن اضافی را از دیواره پاک کرده و از طریق سوراخ‌ها یا شیارهای روی خود و پیستون، آن را به داخل کارتل بازمی‌گرداند.
• مشخصات ظاهری: معمولاً یک رینگ سه تکه است که شامل دو ریل (تیغه) فولادی نازک در بالا و پایین و یک فنر انبساطی (Expander) در وسط است. فنر، ریل‌ها را با فشار مناسب به دیواره سیلندر می‌چسباند.

<p style=“text-align: center;”>

<img src=“https://i.imgur.com/P0bM7i1.png” alt=“انواع رینگ پیستون در موتور دیزل” width=“600”>

<br>

<em>تصویر ۱: شماتیک وظایف هر یک از سه رینگ پیستون در یک موتور چهار زمانه.</em>

</p>

۳. علائم خرابی رینگ‌های پیستون

خرابی یا فرسودگی رینگ‌ها (که به آن “رینگ چسباندن” یا “رینگ ضعیف کردن” هم می‌گویند) علائم مشخصی دارد:

• روغن سوزی و دود آبی از اگزوز: این شایع‌ترین علامت است. وقتی رینگ روغن کارایی خود را از دست می‌دهد، روغن اضافی روی دیواره سیلندر باقی مانده و در چرخه احتراق می‌سوزد که باعث تولید دود آبی رنگ، به خصوص هنگام گاز دادن ناگهانی یا زیر بار، می‌شود.
• کاهش کمپرس و افت قدرت موتور: فرسودگی رینگ‌های کمپرس باعث نشت فشار از محفظه احتراق می‌شود. این امر منجر به کاهش توان و کشش موتور، استارت خوردن سخت (به خصوص در هوای سرد) و افزایش مصرف سوخت می‌شود.
• افزایش فشار داخل کارتل (Blow-by): فرار گازهای احتراق به داخل کارتل باعث افزایش فشار در آن می‌شود. این فشار را می‌توان با باز کردن درب روغن در هنگام کارکرد موتور حس کرد (خروج بخار و دود). این پدیده همچنین می‌تواند باعث روغن‌ریزی از واشرها و کاسه نمدها شود.
• سیاه شدن سریع روغن موتور: ورود دوده و گازهای حاصل از احتراق به داخل روغن، باعث اکسید شدن و سیاه شدن سریع آن می‌شود.
• کاهش سطح روغن موتور: به دلیل روغن سوزی، سطح روغن موتور به طور مداوم کاهش می‌یابد.

۴. نکات مهم برای انتخاب و خرید رینگ دویتس 912

1. برند و کیفیت: این قطعه یکی از حیاتی‌ترین اجزای موتور است. سرمایه‌گذاری روی برندهای معتبر تفاوت چشمگیری در دوام و عملکرد موتور ایجاد می‌کند.

• برندهای اصلی (OEM): Goetze (گوتزه) و Mahle (ماهله) دو برند آلمانی هستند که تامین‌کننده اصلی قطعات برای خود شرکت دویتس بوده‌اند. این برندها بهترین کیفیت ممکن را ارائه می‌دهند.
• برندهای معتبر Aftermarket: شرکت‌های دیگری مانند SM Motorenteile (آلمان)، NPR (ژاپن/اروپا) و NE (ترکیه) نیز رینگ‌های با کیفیتی برای این موتور تولید می‌کنند که گزینه‌های قابل قبولی هستند.
• از خرید رینگ‌های بی‌نام و نشان یا با قیمت‌های بسیار پایین خودداری کنید، زیرا معمولاً از آلیاژهای ضعیف ساخته شده و به سرعت کارایی خود را از دست می‌دهند.

2. اندازه صحیح (سایز):

• استاندارد (STD): برای موتوری که تراش نخورده و قطر سیلندر آن $100.0\text{ mm}$ است.
• تعمیر اول (0.50): برای موتوری که به اندازه $0.5\text{ mm}$ تراش خورده و قطر سیلندر آن $100.5\text{ mm}$ است.
• تعمیر دوم (1.00): برای موتوری که به اندازه $1\text{ mm}$ تراش خورده و قطر سیلندر آن $101.0\text{ mm}$ است.

قبل از خرید، حتماً با یک مکانیک ماهر و تراشکار مشورت کنید تا سایز دقیق سیلندر مشخص شود.

3. کامل بودن ست: رینگ‌ها به صورت “ست کامل برای یک پیستون” فروخته می‌شوند. هنگام تعمیرات اساسی، باید رینگ‌های تمام سیلندرها با هم تعویض شوند.

۵. نکات کلیدی نصب

• استفاده از رینگ جمع‌کن: برای نصب پیستون داخل سیلندر، حتماً باید از ابزار مخصوص “رینگ جمع‌کن” (Piston Ring Compressor) استفاده شود تا از شکستن رینگ‌ها جلوگیری گردد.
• جهت صحیح رینگ‌ها: برخی رینگ‌ها (به خصوص رینگ دوم) دارای علامت “TOP” یا یک نقطه هستند که باید به سمت بالای پیستون نصب شود. نصب برعکس باعث روغن سوزی شدید می‌شود.
• تنظیم دهانه رینگ‌ها: دهانه یا گپ (Gap) رینگ‌ها نباید در یک راستا باشند. طبق دستورالعمل تعمیراتی، باید آن‌ها را با زاویه $120$ درجه نسبت به یکدیگر تنظیم کرد تا از ایجاد مسیر مستقیم برای فرار کمپرس جلوگیری شود.
• تمیزی: شیارهای روی پیستون باید قبل از نصب رینگ‌های جدید کاملاً از کربن و دوده تمیز شوند.