یکی از حیاتی‌ترین و حساس‌ترین قطعات داخلی موتور محبوب و پراستفاده کامینز 6CT (که با نام 8.3C نیز شناخته می‌شود) می‌رویم: یاتاقان‌های ثابت و متحرک (Main and Connecting Rod Bearings).

این قطعات، ستون فقرات عملکرد نرم و روان میل‌لنگ و شاتون‌ها هستند و سلامت آن‌ها برای طول عمر موتور ضروری است.

۱. یاتاقان ثابت (Main Bearings) موتور کامینز 6CT

یاتاقان‌های ثابت، همانطور که از نامشان پیداست، در بلوک سیلندر به صورت ثابت قرار می‌گیرند و میل‌لنگ (Crankshaft) را در جای خود نگه می‌دارند و به آن اجازه می‌دهند با کمترین اصطکاک بچرخد.یاتاقان ثابت و متحرک موتور کامینز 6CT

• تعداد و موقعیت:

• موتور 6 سیلندر 6CT دارای ۷ یاتاقان ثابت است.

• یکی در هر انتهای میل‌لنگ و پنج یاتاقان دیگر بین هر لنگ میل‌لنگ قرار دارند.

• یاتاقان ثابت وسط (شماره ۴) به عنوان یاتاقان کف گرد (Thrust Bearing) نیز عمل می‌کند. این یاتاقان دارای لبه‌هایی در کناره‌های خود است که از حرکت محوری (جلو و عقب) میل‌لنگ جلوگیری می‌کند. این حرکت محوری توسط کلاچ یا مبدل گشتاور (Torque Converter) ایجاد می‌شود.

• ساختار و جنس:

• هر یاتاقان ثابت از دو نیم‌پوسته (Half-Shell) تشکیل شده است: یکی در بلوک سیلندر (Upper Shell) و دیگری در کپه یاتاقان (Lower Shell).

• پوسته بالایی (که در بلوک قرار می‌گیرد) معمولاً دارای یک سوراخ و شیار روغن (Oil Hole and Groove) است. روغن موتور از کانال‌های اصلی بلوک از طریق این سوراخ وارد شده و در شیار پخش می‌شود تا یک لایه هیدرودینامیکی پیوسته بین یاتاقان و میل‌لنگ ایجاد کند.

• جنس: این یاتاقان‌ها چندلایه هستند:

1. پوسته پشتی (Steel Backing): یک لایه فولادی برای استحکام ساختاری و جاگیری محکم در بلوک.
2. لایه میانی (Copper-Lead Alloy): آلیاژی از مس و سرب که قابلیت تحمل بار و انتقال حرارت عالی دارد.
3. پوشش نهایی (Babbitt or Polymer Coating): یک لایه بسیار نازک و نرم از آلیاژ بابیت یا پوشش‌های پلیمری مدرن. این لایه نرمی لازم برای جذب ذرات ریز خارجی را فراهم می‌کند و از خط افتادن میل‌لنگ جلوگیری می‌کند.

• سایزها (Standard & Undersize):
• استاندارد (STD): یاتاقانی که برای میل‌لنگ نو یا تراش نخورده استفاده می‌شود.
• تعمیری (Undersize): اگر میل‌لنگ به دلیل سایش، خط و خش یا تاب برداشتن نیاز به سنگ‌زنی و تراشکاری داشته باشد، از قطر آن کاسته می‌شود. برای جبران این کاهش قطر، از یاتاقان‌های “آندرسایز” یا “تعمیری” استفاده می‌شود که دیواره ضخیم‌تری دارند.
• سایزهای تعمیری رایج: $0.10 اینچ (یا $0.25 میلی‌متر)، $0.20 اینچ (یا $0.50 میلی‌متر)، $0.30 اینچ (یا $0.75 میلی‌متر).

۲. یاتاقان متحرک (Connecting Rod Bearings) موتور کامینز 6CT

یاتاقان‌های متحرک در انتهای بزرگ شاتون (Connecting Rod) قرار می‌گیرند و اتصال چرخشی بین شاتون و میل‌لنگ را فراهم می‌کنند. این یاتاقان‌ها بارهای عظیم ناشی از احتراق و حرکت پیستون را تحمل می‌کنند.یاتاقان ثابت و متحرک موتور کامینز 6CT

• تعداد و موقعیت:

• موتور 6CT دارای ۶ جفت یاتاقان متحرک است، یک جفت برای هر شاتون.

• این یاتاقان‌ها نیز از دو نیم‌پوسته تشکیل شده‌اند که یکی در خود شاتون و دیگری در کپه شاتون قرار می‌گیرد.

• ساختار و جنس:

• ساختار و جنس آن‌ها بسیار شبیه به یاتاقان‌های ثابت است (پوسته فولادی، آلیاژ مس-سرب، و پوشش بابیت/پلیمری).

• روغن‌کاری آن‌ها از طریق کانال‌های داخلی میل‌لنگ انجام می‌شود. روغن از یاتاقان ثابت به داخل کانال‌های میل‌لنگ رفته و از سوراخ‌های روی لنگ‌های میل‌لنگ خارج شده و به یاتاقان متحرک می‌رسد.

• در برخی مدل‌ها، شاتون دارای یک سوراخ ریز برای پاشش روغن به زیر پیستون (Piston Pin Lubrication / Cooling) است که روغن خود را از همین یاتاقان دریافت می‌کند.

• سایزها (Standard & Undersize):

• یاتاقان‌های متحرک نیز مانند یاتاقان‌های ثابت دارای سایز استاندارد و سایزهای تعمیری مختلف هستند تا با میل‌لنگ تراش خورده مطابقت داشته باشند.یاتاقان ثابت و متحرک موتور کامینز 6CT

۳. شماره فنی (Part Number) و نکات خرید

• شماره فنی‌ها بسیار متنوع هستند و به سایز مورد نیاز (استاندارد یا تعمیری) بستگی دارند. به عنوان مثال:
• کیت یاتاقان ثابت استاندارد: ممکن است با پارت نامبرهایی مانند 3802070 یا 4955853 شناخته شود.
• کیت یاتاقان متحرک استاندارد: ممکن است با پارت نامبرهایی مانند 3969562 یا 3901170 شناخته شود.

نکته حیاتی:

1. تشخیص سایز: قبل از خرید، میل‌لنگ باید توسط یک تراشکار ماهر و با استفاده از میکرومتر اندازه‌گیری شود تا مشخص گردد آیا نیاز به تراش دارد یا خیر و اگر دارد، چه سایز یاتاقانی مورد نیاز است. خرید یاتاقان بدون اندازه‌گیری دقیق میل‌لنگ کاملاً اشتباه است.
2. استفاده از برند معتبر: همیشه از برندهای معتبر و شناخته شده (کامینز اصلی، CTP, FP Diesel, McBee) استفاده کنید. یاتاقان قطعه‌ای نیست که بتوان روی کیفیت آن ریسک کرد.

۴. علائم خرابی یاتاقان (Yelling or Bearing Failure)

خرابی یاتاقان که در اصطلاح عامیانه به آن “یاتاقان زدن” می‌گویند، یکی از خطرناک‌ترین خرابی‌های موتور است.

• صدا:
• صدای “تق تق” یا “ضربه” (Knocking/Rapping):
• اگر صدا با افزایش دور موتور سریع‌تر و بلندتر می‌شود و زیر بار (مثلاً هنگام گاز دادن در سربالایی) شدیدتر است، به احتمال زیاد مربوط به یاتاقان متحرک است.
• اگر صدا بم‌تر، عمیق‌تر و شبیه به “غرش” (Rumbling) است و با تغییر بار موتور تغییر چندانی نمی‌کند، احتمالاً مربوط به یاتاقان ثابت است.
• افت فشار روغن: این یکی از اولین و مهم‌ترین علائم است. یاتاقان فرسوده باعث ایجاد فاصله (Clearance) بیش از حد شده و روغن با فشار از آن فرار می‌کند. در نتیجه عقربه فشار روغن در دور آرام به شدت افت می‌کند یا چراغ روغن روشن می‌شود.
• وجود براده‌های فلزی براق در روغن: هنگام تعویض روغن، به روغن تخلیه شده و فیلتر روغن دقت کنید. وجود براده‌های مسی یا نقره‌ای رنگ نشان‌دهنده سایش شدید لایه‌های یاتاقان است.

۵. دلایل اصلی خرابی یاتاقان

1. ضعف در روغن‌کاری (Oil Starvation):

• کاهش سطح روغن موتور.
• خرابی پمپ روغن (اویل پمپ).
• گرفتگی فیلتر روغن یا کانال‌های روغن.

2. آلودگی روغن:

• ورود گرد و غبار، آب، ضدیخ یا سوخت به داخل روغن. این مواد لایه محافظ روغن را از بین برده و باعث سایش سریع یاتاقان‌ها می‌شوند.

3. استفاده از روغن نامناسب یا عدم تعویض به موقع: روغن کارکرده خاصیت روانکاری و ویسکوزیته خود را از دست می‌دهد.
4. مونتاژ نادرست:

• عدم رعایت گشتاور صحیح پیچ‌های کپه یاتاقان (Torque).
• کثیفی پشت پوسته‌های یاتاقان هنگام نصب.
• استفاده از سایز اشتباه یاتاقان.یاتاقان ثابت و متحرک موتور کامینز 6CT

5. بار بیش از حد و فشار کاری بالا (Overloading).

در هنگام تعمیر اساسی موتور 6CT، تعویض هر دو دسته یاتاقان ثابت و متحرک، به همراه بررسی دقیق وضعیت میل‌لنگ، یک استاندارد مطلق است.