کولر روغن موتور لودر کاترپیلار 966،950

بسیار عالی. به سراغ غول‌های ماشین‌آلات راه‌سازی، یعنی لودرهای کاترپیلار **950** و **966** می‌رویم. این دو مدل از پرفروش‌ترین و قابل اعتمادترین لودرهای جهان هستند و در نسل‌های مختلف خود از موتورهای قدرتمند و بادوام کاترپیلار استفاده کرده‌اند. سیستم کولر روغن در این ماشین‌ها بسیار پیشرفته و حیاتی است.کولر روغن موتور لودر کاترپیلار 966،950

از آنجا که مدل‌های 950 و 966 نسل‌های بسیار متفاوتی (از مدل‌های مکانیکی قدیمی مثل 950B/966D تا مدل‌های کاملاً الکترونیکی جدید مثل 950M/966M) دارند، ساختار کولر روغن آن‌ها نیز تغییر کرده است. ما هر دو نوع اصلی (قدیمی‌تر و جدیدتر) را بررسی می‌کنیم.

—

### **تحلیل جامع کولر روغن موتور لودرهای کاترپیلار 950 و 966**

در تمام نسل‌های این لودرها، موتورها از نوع **آب-خنک (Water-Cooled)** هستند. بنابراین، کولر روغن موتور آن‌ها از نوع **مبدل حرارتی روغن-به-آب (Oil-to-Water Heat Exchanger)** است که از مایع خنک‌کننده موتور (آب و ضدیخ) برای کاهش دمای روغن استفاده می‌کند.

#### **نوع اول: کولر روغن پوسته و لوله (Shell and Tube) – رایج در مدل‌های قدیمی‌تر**

این نوع کولر در نسل‌های کلاسیک و بسیار رایج مانند **CAT 950F/G** و **CAT 966F/G** (با موتورهایی نظیر 3116, 3126, C7, 3306) به وفور یافت می‌شود.کولر روغن موتور لودر کاترپیلار 966،950

* **ساختار و مشخصات:**
* **پوسته (Shell):** یک محفظه استوانه‌ای شکل فلزی (معمولاً آلومینیوم یا فولاد) است که بدنه اصلی کولر را تشکیل می‌دهد.
* **دسته لوله (Tube Bundle / Core):** مجموعه‌ای از لوله‌های نازک (معمولاً مسی یا آلیاژی) است که در داخل پوسته قرار می‌گیرند. این دسته لوله، قلب کولر است.
* **درپوش‌ها (End Caps/Bonnets):** دو درپوش در دو سر پوسته قرار دارند که مسیر ورود و خروج روغن به لوله‌ها را مدیریت می‌کنند.
* **واشرها و اورینگ‌ها (Gaskets & O-rings):** برای آب‌بندی کامل بین پوسته، دسته لوله و درپوش‌ها استفاده می‌شوند.

* **نحوه عملکرد:**
1. **مسیر مایع خنک‌کننده (آب):** مایع خنک‌کننده موتور وارد **پوسته (Shell)** شده و فضای اطراف لوله‌ها را پر می‌کند و سپس از سمت دیگر خارج می‌شود.
2. **مسیر روغن موتور:** روغن داغ موتور وارد یکی از درپوش‌ها شده و مجبور به عبور از داخل **لوله‌های نازک (Tube Bundle)** می‌شود و از درپوش دیگر خارج می‌گردد.
3. **انتقال حرارت:** حرارت از روغن داغ داخل لوله‌ها، به دیواره لوله‌ها منتقل شده و سپس توسط مایع خنک‌کننده‌ای که در اطراف لوله‌ها جریان دارد، جذب و به رادیاتور اصلی دستگاه منتقل می‌شود. $T_{روغن} \downarrow, T_{آب} \uparrow$

* **محل نصب:** این کولر معمولاً به صورت افقی یا عمودی در کنار بلوک موتور نصب می‌شود و توسط شلنگ‌ها و لوله‌ها به سیستم روغن و سیستم خنک‌کننده متصل است.

#### **نوع دوم: کولر روغن صفحه‌ای (Plate Type) – رایج در مدل‌های جدیدتر**

در نسل‌های جدیدتر مانند **CAT 950H/K/M** و **966H/K/M** (با موتورهایی مانند C7.1, C9.3, C11)، کاترپیلار بیشتر به سمت استفاده از ماژول‌های کولر روغن صفحه‌ای یکپارچه رفته است. این ساختار مشابه چیزی است که در موتور دویتس 2012 دیدیم.

* **ساختار و مشخصات:**
* این کولرها از صفحات فلزی نازک و موج‌دار تشکیل شده‌اند که روی هم قرار گرفته و یک بلوک فشرده را ایجاد می‌کنند.
* معمولاً این کولر به عنوان یک **ماژول یکپارچه با پایه فیلتر روغن (Integrated Oil Cooler and Filter Base)** طراحی می‌شود که مستقیماً به بلوک موتور متصل است.
* **عملکرد:** روغن و مایع خنک‌کننده در کانال‌های متناوب بین صفحات جریان دارند و حرارت به طور مستقیم از طریق دیواره نازک صفحات از روغن به آب منتقل می‌شود. این طراحی بسیار فشرده و دارای بازده حرارتی بالایی است.

—

### **علائم خرابی و مشکلات رایج (مشترک برای هر دو نوع)**

خرابی کولر روغن در لودرهای کاترپیلار، که تحت بارهای سنگین کار می‌کنند، می‌تواند فاجعه‌بار باشد.کولر روغن موتور لودر کاترپیلار 966،950

1. **نشتی داخلی (قاطی کردن آب و روغن):**
* **این شایع‌ترین و خطرناک‌ترین مشکل است.**
* **علت:**
* در نوع **پوسته و لوله:** لوله‌های مسی داخلی به دلیل فرسودگی، خوردگی (ناشی از ضدیخ نامرغوب) یا لرزش، سوراخ یا ترک می‌خورند.
* در نوع **صفحه‌ای:** صفحات داخلی دچار ترک یا خوردگی می‌شوند.
* **علائم:**
* **روغن در سیستم خنک‌کننده:** مشاهده مایع شیری رنگ، ارده‌ای یا لجن سیاه در رادیاتور و منبع انبساط. این اولین و واضح‌ترین نشانه است زیرا فشار روغن ($P_{oil}$) تقریباً همیشه از فشار آب ($P_{water}$) بیشتر است.
* **آب در سیستم روغن:** در شرایط خاص (مثلاً هنگام خاموش کردن موتور داغ که فشار آب موقتاً بالا می‌ماند) ممکن است آب وارد روغن شود. علائم آن شیری شدن روغن روی گیج و ایجاد لجن زیر درب سوپاپ است.
* **عواقب:** کاهش شدید خاصیت روانکاری روغن و آسیب به یاتاقان‌ها، توربوشارژر و میل‌لنگ. همچنین، آلودگی روغنی سیستم خنک‌کننده باعث خوردگی شلنگ‌ها و افت شدید بازدهی رادیاتور می‌شود.

2. **نشتی خارجی:**
* **علت:** فرسودگی واشرها و اورینگ‌های درپوش‌ها (در نوع پوسته و لوله) یا واشر اتصال ماژول به بلوک (در نوع صفحه‌ای).
* **علامت:** مشاهده روغن‌ریزی یا نشتی ضدیخ از بدنه کولر یا محل اتصالات آن.

3. **کاهش بازدهی و گرم کردن:**
* **علت:** رسوب گرفتن لوله‌ها یا صفحات داخلی به دلیل استفاده از ضدیخ نامرغوب، آب سخت یا لجن روغن. این رسوبات مانند یک عایق حرارتی عمل کرده و جلوی انتقال حرارت را می‌گیرند.
* **علامت:** دمای روغن موتور بالاتر از حد نرمال می‌رود، حتی اگر سیستم خنک‌کننده اصلی به ظاهر سالم باشد.

—

### **نگهداری، تشخیص و تعمیر**

* **نگهداری:**
* **استفاده از ضدیخ استاندارد کاترپیلار (CAT ELC – Extended Life Coolant):** این ضدیخ‌ها دارای افزودنی‌هایی هستند که از خوردگی اجزای داخلی سیستم خنک‌کننده (از جمله کولر روغن) جلوگیری می‌کنند.
* **تعویض به موقع روغن و فیلتر:** استفاده از روغن و فیلتر توصیه شده توسط کاترپilar از ایجاد لجن و گرفتگی داخلی جلوگیری می‌کند.

* **تشخیص و تعمیر:**
1. **تست فشار:** در صورت مشکوک بودن به نشتی داخلی، تعمیرکاران متخصص کولر را از روی موتور باز کرده، یک مسیر (مثلاً مسیر روغن) را مسدود کرده و به مسیر دیگر فشار هوا اعمال می‌کنند و کل مجموعه را در حوضچه آب قرار می‌دهند. خروج حباب نشانه وجود سوراخ داخلی است.
2. **تعمیر یا تعویض:**
* **برای نوع پوسته و لوله:** اگر مشکل از واشرها باشد، به راحتی قابل تعویض هستند. اگر **دسته لوله (Core)** سوراخ شده باشد، **باید تعویض شود**. تعمیر (کور کردن لوله سوراخ شده) یک راه حل موقتی و غیرقابل اعتماد است که بازدهی کولر را نیز کاهش می‌دهد.
* **برای نوع صفحه‌ای:** این نوع کولرها **غیرقابل تعمیر** هستند. در صورت خرابی، کل ماژول یا هسته داخلی آن باید با قطعه نو تعویض شود.
3. **شستشوی کامل سیستم:** پس از تعویض کولر، شستشوی هر دو سیستم روغن و آب (همانطور که در پاسخ‌های قبلی توضیح داده شد) برای حذف کامل آلودگی‌ها **الزامی** است.کولر روغن موتور لودر کاترپیلار 966،950

**نتیجه‌گیری:**
کولر روغن در لودرهای CAT 950 و 966 یک قطعه حیاتی برای کنترل دمای موتور تحت بارهای سنگین است. شایع‌ترین خرابی آن نشتی داخلی و مخلوط شدن آب و روغن است که باید فوراً برطرف شود. استفاده از قطعات یدکی اصلی کاترپیلار یا برندهای OEM معتبر (Aftermarket) و همچنین رعایت اصول نگهداری (استفاده از روغن و ضدیخ استاندارد) کلید اصلی طول عمر این قطعه و سلامت کل موتور است.