یکی از حیاتی‌ترین و در عین حال پرمصرف‌ترین قطعات چکش هیدرولیک سوسان SB70، یعنی قلم (Chisel / Tool / Moil Point) می‌رویم. قلم، نقطه نهایی انتقال تمام انرژی تولید شده توسط چکش به سطح کار است و انتخاب صحیح و نگهداری درست از آن، تأثیر مستقیمی بر راندمان و هزینه‌های عملیاتی دارد.

تحلیل جامع و کاربردی قلم چکش هیدرولیک سوسان SB70

قلم چکش SB70 نه تنها یک تکه فولاد ساده، بلکه یک ابزار مهندسی شده با ویژگی‌های خاص برای تحمل شدیدترین ضربات و دماها است.

1. مشخصات فنی و ابعادی قلم SB70

• قطر قلم (Tool Diameter): تقریباً $135$ میلی‌متر ($13.5$ سانتی‌متر). این عدد مهم‌ترین مشخصه برای شناسایی قلم SB70 است.
• طول کل (Overall Length): معمولاً در حدود $1200$ میلی‌متر ($1.2$ متر) است، اگرچه طول‌های سفارشی نیز ممکن است وجود داشته باشد.
• وزن: به دلیل ابعاد و چگالی بالای فولاد، وزن قلم SB70 تقریباً بین $100$ تا $115$ کیلوگرم است.
• سیستم نگهدارنده (Retainer System): این مدل از دو عدد پین قلم (Tool Pin) برای مهار کردن قلم در جای خود استفاده می‌کند.

2. جنس و فرآیند ساخت؛ چرا قلم‌ها ارزان نیستند؟

قلم‌ها از فولاد آلیاژی ویژه ساخته می‌شوند که حاوی عناصری مانند کروم (Cr)، مولیبدن (Mo) و نیکل (Ni) است. این آلیاژ برای دستیابی به دو ویژگی متضاد و حیاتی مهندسی شده است:

1. سختی بسیار بالا در نوک (High Hardness): نوک قلم باید به شدت سخت باشد تا در تماس با سنگ‌های سخت، ساییده یا له نشود. این سختی از طریق فرآیند عملیات حرارتی (Heat Treatment) به دست می‌آید.
2. چقرمگی و مقاومت به ضربه در بدنه (High Toughness): بدنه قلم (قسمتی که ضربه پیستون را دریافت می‌کند) نباید شکننده باشد. باید بتواند انرژی ضربه را بدون ترک خوردن یا شکستن جذب کند. این ویژگی “چقرمگی” نام دارد.

فرآیند تولید به طور خلاصه:

• فورجینگ (Forging): فولاد گداخته شده تحت فشار بسیار بالا شکل داده می‌شود تا ساختار مولکولی متراکم و مستحکمی پیدا کند.
• ماشین‌کاری (Machining): قلم به ابعاد دقیق خود (به خصوص در قسمت‌های مربوط به پین‌ها و محل تماس با بوش) تراشیده می‌شود.
• عملیات حرارتی پیچیده (Complex Heat Treatment): بخش‌های مختلف قلم (نوک، بدنه و سر) تحت فرآیندهای حرارتی متفاوتی قرار می‌گیرند تا به ترکیب ایده‌آل سختی و چقرمگی دست یابند. این مرحله، وجه تمایز اصلی بین یک قلم باکیفیت و یک قلم نامرغوب است.

3. انواع قلم‌های مورد استفاده در SB70

انتخاب نوع قلم بستگی مستقیم به جنس ماده‌ای دارد که تخریب می‌شود.

1. قلم نوک‌تیز (Moil Point / Conical Point):

• کاربرد: سنگ‌های رسوبی، بتن مسلح، تخریب‌های عمومی و شرایطی که نیاز به نفوذ حداکثری است. این قلم پرکاربردترین نوع است.
• مزیت: تمرکز تمام انرژی ضربه در یک نقطه کوچک.

2. قلم تبری یا گُوِه‌ای (Wedge Tool / Chisel):

• کاربرد: حفر ترانشه، شکستن لایه‌های سنگی، برش بتن یا آسفالت و کارهای نیازمند یک خط شکست مشخص. در دو نوع تبری طولی (موازی با پین‌ها) و عرضی (عمود بر پین‌ها) وجود دارد.
• مزیت: ایجاد نیروی شکافنده و شکستن مواد در یک راستای خاص.

3. قلم نوک‌تخت یا کند (Blunt Tool / Flat End):

• کاربرد: شکستن سنگ‌های بزرگ (قلوه‌سنگ) از طریق ایجاد موج ضربه (اصل انتقال انرژی)، خرد کردن مواد در معدن و متراکم کردن خاک.
• مزیت: برای مواد سخت و شکننده ایده‌آل است و به دلیل سطح مقطع بزرگ، کمتر گیر می‌کند.

4. دلایل اصلی شکستن و خرابی قلم

شکستن قلم تقریباً همیشه به دلیل استفاده نادرست است، نه ایراد در خود قلم.

1. اهرم کردن (Prying): دشمن شماره یک قلم! استفاده از قلم به عنوان دیلم برای جابجایی سنگ، فشار خمشی شدیدی به آن وارد کرده و باعث شکستگی ناشی از خستگی (Fatigue Failure) می‌شود.
2. ضربه در حالت خالی (Blank Firing): شلیک چکش در هوا یا پس از شکستن سنگ، باعث می‌شود انرژی ضربه به جای انتقال به سنگ، به خود قلم و قطعات داخلی چکش برگردد که می‌تواند منجر به ترک خوردن سر قلم یا آسیب به پیستون شود.
3. گریس‌کاری ناکافی یا نامناسب: بدون گریس‌کاری منظم با گریس نسوز مخصوص چکش، اصطکاک و حرارت بین قلم و بوش‌ها به شدت بالا رفته و باعث “جوش خوردن موقت”، سایش شدید و در نهایت شکستگی می‌شود.
4. زاویه نامناسب ضربه: بهترین زاویه برای ضربه زدن، عمود ($90$ درجه) بر سطح کار است. ضربه زدن با زوایای تند، فشار جانبی زیادی به قلم و بوش‌ها وارد می‌کند.
5. کار کردن طولانی در یک نقطه: نگه داشتن نوک قلم برای بیش از ۱۵-۲۰ ثانیه در یک نقطه باعث تولید حرارت شدید شده و سختی نوک قلم را از بین می‌برد (فرآیند “آنیل شدن”). این کار نوک قلم را نرم و له می‌کند.

5. نکات نگهداری و بازرسی قلم SB70

• بازرسی روزانه: قبل از شروع کار، قلم را از نظر ترک‌های مویی (به خصوص در ناحیه پین‌ها)، لهیدگی سر و تیزی نوک بررسی کنید.
• گریس‌کاری منظم: قانون کلی: هر ۲ ساعت کار مداوم نیاز به گریس‌کاری دارد.
• چرخاندن قلم: اگر از قلم نوک‌تخت یا تبری استفاده می‌کنید، بهتر است هر روز آن را $180$ درجه بچرخانید تا سایش به صورت یکنواخت توزیع شود.
• لقی بیش از حد: اگر قلم در جای خود لقی زیادی دارد، این مشکل مربوط به سایش بوش‌های بالا و پایین است، نه خود قلم. کار کردن با این لقی، اولین عامل شکستن قلم است.
• تیز کردن مجدد: در صورتی که نوک قلم کند شد، می‌توان آن را طبق دستورالعمل سازنده (با رعایت اصول خنک‌کاری برای جلوگیری از دست رفتن سختی) مجدداً تیز کرد.

نتیجه‌گیری:

قلم چکش سوسان SB70 یک قطعه مصرفی با تکنولوژی بالاست. طول عمر آن ارتباط مستقیمی با مهارت اپراتور و پایبندی به اصول نگهداری دارد. انتخاب قلم مناسب برای هر کار و پرهیز از اشتباهات رایج اپراتوری، نه تنها عمر قلم را افزایش می‌دهد، بلکه سلامت کلی چکش هیدرولیک گران‌قیمت شما را نیز تضمین می‌کند.