یکی دیگر از اجزای حیاتی و دقیق در سرسیلندر موتور کاترپیلار 3306 رفتیم: سیت سوپاپ (Valve Seat).

سیت سوپاپ، که به آن “نشیمنگاه سوپاپ” هم گفته می‌شود، یک حلقه فلزی بسیار سخت است که با فشار (Press-fit) داخل سرسیلندر و در دهانه پورت‌های ورودی هوا (Intake) و خروجی دود (Exhaust) نصب می‌شود. این قطعه، سطح آب‌بندی نهایی برای سوپاپ است و نقش آن در عملکرد، قدرت و طول عمر موتور 3306 غیرقابل انکار است.

بیایید این قطعه کلیدی را به صورت کامل بررسی کنیم.

۱. وظایف اصلی سیت سوپاپ در موتور 3306

سیت سوپاپ سه وظیفه حیاتی و همزمان را بر عهده دارد:

1. آب‌بندی کامل محفظه احتراق (Sealing):

• این مهم‌ترین وظیفه سیت است. هنگامی که سوپاپ بسته می‌شود، لبه دقیق و ماشین‌کاری شده‌ی آن (Valve Face) باید به طور کامل و بدون هیچ نشتی روی سطح سیت بنشیند. این آب‌بندی کامل برای ایجاد کمپرس حداکثری در سیلندر ضروری است. هرگونه نشتی از این ناحیه به معنای افت شدید قدرت، احتراق ناقص و مشکلات دیگر است.

2. انتقال حرارت از سوپاپ به سرسیلندر (Heat Transfer):

• سوپاپ دود (Exhaust Valve) در موتور 3306 در معرض دمای بسیار بالای گازهای خروجی (تا $700-800$ درجه سانتی‌گراد) قرار می‌گیرد. سوپاپ هیچ راهی برای خنک شدن مستقیم ندارد. حدود ۷۵% از حرارت جذب شده توسط سوپاپ، از طریق تماس لبه آن با سیت سوپاپ و سپس به بدنه سرسیلندر (که توسط آب خنک می‌شود) منتقل می‌گردد. اگر این تماس و انتقال حرارت به درستی صورت نگیرد، سوپاپ بیش از حد داغ شده و می‌سوزد (Valve Burning).

3. ایجاد یک سطح مقاوم در برابر سایش (Wear Resistance):

• بدنه سرسیلندر موتور 3306 از چدن ساخته شده است که فلز نسبتاً نرمی است. اگر سوپاپ مستقیماً روی چدن سرسیلندر می‌نشست، ضربات مداوم و حرارت بالا به سرعت آن را از بین می‌برد. سیت سوپاپ از آلیاژهای فولادی بسیار سخت و مقاوم در برابر حرارت و ضربه ساخته می‌شود تا این سایش را به حداقل رسانده و طول عمر سرسیلندر را تضمین کند.

<p style=“text-align: center;”>

<img src=“https://i.imgur.com/gK6BfJz.png” alt=“نمایش سیت، گاید و سوپاپ در سرسیلندر” width=“600”>

<br>

<em>تصویر ۱: دیاگرام مقطع سرسیلندر که محل قرارگیری سیت سوپاپ (Valve Seat) و نحوه نشستن سوپاپ روی آن را نشان می‌دهد.</em>

</p>

۲. مشخصات فنی سیت سوپاپ موتور کاترپیلار 3306

• تعداد: موتور 3306 دارای ۱۲ سوپاپ است (۶ عدد هوا و ۶ عدد دود). بنابراین، به ۶ عدد سیت سوپاپ هوا و ۶ عدد سیت سوپاپ دود نیاز دارد.

• تفاوت سیت هوا و دود:

• سیت سوپاپ دود (Exhaust Valve Seat): از آلیاژهای بسیار مقاوم‌تری ساخته می‌شود. این آلیاژها معمولاً حاوی درصد بالایی از تنگستن، کبالت و کروم (مانند آلیاژ استلایت – Stellite) هستند تا بتوانند دمای بسیار بالا و محیط خورنده گازهای اگزوز را تحمل کنند. این سیت‌ها معمولاً ظاهری براق‌تر یا رنگی متمایز دارند.

• سیت سوپاپ هوا (Intake Valve Seat): این سیت‌ها نیز از فولاد آلیاژی سخت ساخته می‌شوند، اما نیاز به مقاومت حرارتی به اندازه سیت‌های دود ندارند، زیرا توسط هوای خنک ورودی دائماً خنک می‌شوند.

• ابعاد: سیت‌ها با ابعاد بسیار دقیقی ساخته می‌شوند. مهم‌ترین ابعاد عبارتند از:

• قطر خارجی (Outside Diameter – OD): باید کمی بزرگتر از سوراخ داخل سرسیلندر باشد تا پس از نصب، یک انطباق پرسی محکم (Interference Fit) ایجاد کند.

• قطر داخلی (Inside Diameter – ID): قطر دهانه عبور گاز را تعیین می‌کند.

• ارتفاع یا ضخامت (Height): عمق قرارگیری سیت در سرسیلندر را مشخص می‌کند.

۳. خرابی‌ها و علائم نقص در سیت سوپاپ

خرابی سیت سوپاپ یکی از دلایل اصلی برای نیاز به تعمیر سرسیلندر است.

1. ترک خوردن سیت (Cracked Seat):

• علت: گرم شدن بیش از حد موتور (جوش آوردن)، شوک حرارتی (ریختن آب سرد روی موتور داغ) یا گاهی اوقات خستگی مواد پس از کارکرد طولانی.
• علامت: افت کمپرس، نشت آب به محفظه احتراق (اگر ترک به کانال آب برسد) و صدای