در مورد “سنسور دور موتور لودر چینی ZL50” به یکی از مهم‌ترین سنسورهای کنترلی و نظارتی این ماشین سنگین اشاره دارد. این سنسور وظیفه اندازه‌گیری سرعت چرخش میل‌لنگ موتور (RPM – Revolutions Per Minute) را بر عهده دارد و اطلاعات آن هم برای اپراتور و هم برای سیستم‌های کنترلی دستگاه حیاتی است.

در ادامه، به طور جامع و فنی به بررسی این سنسور، انواع آن، محل نصب، علائم خرابی و نحوه تست در لودر ZL50 می‌پردازیم.

۱. سنسور دور موتور چیست و چه کاربردی در لودر ZL50 دارد؟

این سنسور که با نام‌های “سنسور RPM” یا “Tachometer Sensor” نیز شناخته می‌شود، سرعت دوران موتور را اندازه‌گیری می‌کند. اطلاعات این سنسور در لودر ZL50 حداقل دو کاربرد اصلی دارد:

1. نمایش دور موتور به اپراتور: این اطلاعات به گیج دور موتور (Tachometer) روی داشبورد ارسال می‌شود. اپراتور با دیدن RPM می‌تواند:

• در دور موتور بهینه کار کند تا مصرف سوخت کاهش یابد.
• از فشار آوردن بیش از حد به موتور در دورهای پایین یا بالا جلوگیری کند.
• عملکرد صحیح موتور و گیربکس را در حین تعویض دنده یا زیر بار بررسی کند.
• دور آرام (Idle RPM) موتور را تنظیم و کنترل نماید.

2. کنترل عملکرد گیربکس برقی (در مدل‌های مجهز): در لودرهای ZL50 که دارای گیربکس برقی (Electrical Shift Transmission) هستند، سیگنال این سنسور به واحد کنترل گیربکس (TCU) ارسال می‌شود. TCU از این اطلاعات برای موارد زیر استفاده می‌کند:

• زمان‌بندی تعویض دنده: برای تعویض دنده‌های نرم و در زمان مناسب، TCU باید از دور موتور مطلع باشد.
• محافظت از گیربکس: جلوگیری از تعویض دنده در دورهای بسیار بالا که می‌تواند به کلاچ‌ها و چرخ‌دنده‌های گیربکس آسیب برساند.

۲. انواع سنسور دور موتور و محل نصب در لودر ZL50

در لودرهای ZL50، سنسور دور موتور معمولاً از نوع القایی (Inductive Sensor) یا اثر هال (Hall Effect Sensor) است و سیگنال را از روی دندانه‌های فلایویل (Flywheel) یا همان دنده فلایویل می‌خواند.

• نام فنی: Engine Speed Sensor / RPM Pickup Sensor
• محل نصب: این سنسور روی پوسته فلایویل (Flywheel Housing) نصب می‌شود. پوسته فلایویل، محفظه‌ای است که بین انتهای موتور و ابتدای گیربکس قرار دارد. سنسور از طریق یک سوراخ به دندانه‌های فلایویل بسیار نزدیک می‌شود.

<p style=“text-align: center;”>

<img src=“https://i.imgur.com/k2812tE.png” alt=“محل نصب سنسور دور موتور روی پوسته فلایویل لودر ZL50” width=“700”>

<br>

<em>تصویر ۱: محل نصب سنسور دور موتور بر روی پوسته فلایویل (بین موتور و گیربکس).</em>

</p>

مکانیزم عملکرد (نوع القایی – رایج‌ترین نوع):

1. سنسور شامل یک هسته آهنی است که دور آن سیم‌پیچ پیچیده شده و یک آهنربای دائمی دارد.
2. این سنسور یک میدان مغناطیسی در اطراف نوک خود ایجاد می‌کند.
3. هنگامی که دندانه‌های فلایویل از مقابل نوک سنسور عبور می‌کنند، این میدان مغناطیسی را قطع کرده و در آن تغییر ایجاد می‌کنند.
4. این تغییر میدان، یک ولتاژ متناوب (AC Voltage) در سیم‌پیچ سنسور القا می‌کند.
5. فرکانس (تعداد پالس‌ها در ثانیه) این ولتاژ دقیقاً متناسب با سرعت چرخش فلایویل (و در نتیجه دور موتور) است.
6. این سیگنال AC به گیج دور موتور یا TCU ارسال می‌شود.

۳. علائم خرابی سنسور دور موتور

خرابی این سنسور معمولاً با نشانه‌های واضحی همراه است:

1. دور موتور شمار کار نمی‌کند (عقربه روی صفر ثابت است):

• این شایع‌ترین علامت خرابی است. ممکن است سنسور کاملاً سوخته باشد، سیم‌کشی آن قطع شده باشد، یا فاصله آن با فلایویل نادرست باشد.

2. عقربه دور موتور نوسان شدید دارد یا اعداد نادرست نشان می‌دهد:

• سیم‌کشی ممکن است شل یا آسیب‌دیده باشد.
• نوک سنسور ممکن است با براده‌های فلزی یا گریس کثیف شده باشد.
• سنسور در حال خراب شدن است و سیگنال ضعیف یا نامنظم تولید می‌کند.

3. مشکل در عملکرد گیربکس برقی (در مدل‌های مجهز):

• گیربکس ممکن است دنده‌ها را با ضربه شدید (تقه‌زدن) تعویض کند.
• ممکن است گیربکس در یک دنده خاص باقی بماند و دنده را عوض نکند.
• ممکن است دستگاه اصلاً حرکت نکند زیرا TCU سیگنال معتبری برای شروع به کار دریافت نمی‌کند.

4. روشن نشدن موتور (در موارد نادر): در برخی موتورهای بسیار مدرن با ECU، اگر سیگنال دور موتور وجود نداشته باشد، ECU اجازه پاشش سوخت یا جرقه‌زنی را نمی‌دهد. این مورد در لودرهای ZL50 معمولاً صدق نمی‌کند و موتور بدون این سنسور هم روشن می‌شود.

۴. نحوه تست و عیب‌یابی (راهنمای گام به گام)

قبل از تعویض سنسور، این مراحل را برای عیب‌یابی دنبال کنید:

مرحله ۱: بازرسی چشمی و تمیزکاری

1. محل سنسور را پیدا کرده و اتصالات سوکت آن را بررسی کنید. از محکم بودن و عدم وجود سولفاته یا کثیفی اطمینان حاصل کنید.
2. سنسور را باز کنید (معمولاً با یک مهره قفلی محکم شده). نوک آن را بررسی کنید. اگر با براده‌های فلزی یا گریس پوشانده شده، آن را با یک پارچه تمیز پاک کنید.
3. سیم‌کشی را از سنسور تا داشبورد یا TCU برای هرگونه پارگی، لهیدگی یا اتصال کوتاه بررسی کنید.

مرحله ۲: تست مقاومت داخلی سنسور (برای نوع القایی)

1. سوکت سنسور را جدا کنید. سنسورهای القایی معمولاً دو سیم دارند.
2. مولتی‌متر را روی حالت مقاومت‌سنج (اهم‌متر – $\Omega$) قرار دهید.
3. پراب‌های مولتی‌متر را به دو پایه سنسور وصل کنید.
4. نتیجه: باید یک مقاومت مشخص (معمولاً بین ۸۰۰ تا ۱۵۰۰ اهم) را نشان دهد. این عدد بسته به مدل سنسور متفاوت است.

• اگر مقاومت بی‌نهایت (OL) یا صفر بود، سیم‌پیچ داخلی سنسور قطع یا اتصال کوتاه شده و سنسور خراب است.

مرحله ۳: تست ولتاژ خروجی (تست دینامیک)

1. سوکت سنسور را جدا کنید.
2. مولتی‌متر را روی حالت ولتاژ متناوب (AC Voltage – V~) قرار دهید.
3. پراب‌های مولتی‌متر را به دو پایه سنسور وصل کنید.
4. از یک نفر دیگر بخواهید موتور را استارت بزند.
5. نتیجه: همزمان با چرخش موتور، مولتی‌متر باید یک ولتاژ AC کوچک (معمولاً بین ۱ تا ۵ ولت) نشان دهد. این ولتاژ با افزایش دور موتور، بیشتر می‌شود.

• اگر هنگام استارت زدن هیچ ولتاژی تولید نشد، سنسور خراب است.

۵. نکات مهم هنگام تعویض و تنظیم

• تنظیم فاصله هوایی (Air Gap): این مهم‌ترین بخش نصب سنسور جدید است. فاصله بین نوک سنسور و دندانه‌های فلایویل باید دقیق باشد. فاصله کم باعث برخورد و خرابی سنسور می‌شود و فاصله زیاد باعث تولید سیگنال ضعیف یا عدم تولید سیگنال می‌گردد.
• روش تنظیم:

1. سنسور را به آرامی داخل سوراخ بپیچانید تا نوک آن به آرامی با دندانه فلایویل تماس پیدا کند. (برای حس کردن این تماس، فلایویل را کمی با دست بچرخانید).
2. سپس، سنسور را به اندازه مشخصی (معمولاً نصف دور تا سه چهارم دور) برعکس بپیچانید (باز کنید). این کار فاصله هوایی لازم را ایجاد می‌کند. (مقدار دقیق در دفترچه راهنمای تعمیرات ذکر شده است).
3. در نهایت، مهره قفلی (Jam Nut) را سفت کنید تا سنسور در جای خود ثابت شود.

• خرید قطعه صحیح: شماره فنی (Part Number) نوشته شده روی سنسور قدیمی بهترین راهنما برای خرید قطعه جدید است. همچنین مدل دقیق موتور (مثلاً Weichai WD615 یا Cummins 6CTA) به پیدا کردن قطعه صحیح کمک می‌کند.

با دنبال کردن این راهنما، می‌توانید به سادگی مشکل سنسور دور موتور لودر ZL50 خود را تشخیص داده و برطرف کنید.