سر پمپ انژکتور موتور ایسوزو (شش سیلندر)

بسیار عالی. به سراغ یکی از پرکاربردترین و معروف‌ترین موتورهای دیزل شش سیلندر، یعنی موتورهای ایسوزو می‌رویم که در طیف وسیعی از کامیونت‌ها، کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و ماشین‌آلات صنعتی به کار می‌روند. عبارت “سر پمپ انژکتور” در این موتورها تقریباً همیشه به **”هد و روتور” (Head & Rotor)** پمپ‌های انژکتور آسیابی (Rotary/Distributor Type) اشاره دارد که توسط شرکت‌های بزرگی مانند **ZEXEL (تحت لیسانس بوش آلمان)** یا **DENSO** برای این موتورها ساخته شده‌اند.سر پمپ انژکتور موتور ایسوزو (شش سیلندر)

این قطعه، مغز و قلب پمپ انژکتور است و وظیفه زمان‌بندی، اندازه‌گیری و توزیع سوخت تحت فشار را برای هر شش سیلندر بر عهده دارد.

—

### **تحلیل جامع سر پمپ انژکتور (هد و روتور) موتور ۶ سیلندر ایسوزو**

موتورهای شش سیلندر دیزل ایسوزو، مانند سری‌های **6HK1, 6BG1, 6HE1**، اغلب از پمپ‌های انژکتور آسیابی (روتاری) استفاده می‌کنند. در این پمپ‌ها، تمام فرآیند پمپاژ و توزیع سوخت برای هر شش سیلندر توسط یک واحد مرکزی به نام “هد و روتور” انجام می‌شود.

**هد و روتور (Head & Rotor) چیست؟**
این قطعه یک مجموعه مکانیکی فوق‌العاده دقیق و تطبیق‌یافته (Matched Set) است که از دو جزء اصلی تشکیل شده:
1. **هد هیدرولیک (Hydraulic Head):** بخش ثابت و بیرونی مجموعه که بدنه اصلی را تشکیل می‌دهد. این بخش دارای مجاری ورودی سوخت و شش مجرای خروجی (برای هر سیلندر یک خروجی) است.
2. **روتور (Rotor):** بخش متحرک و داخلی که درون هد هیدرولیک با تلرانس بسیار کم (در حد میکرون) می‌چرخد و حرکت محوری (رفت و برگشتی) نیز دارد. روتور وظیفه توزیع سوخت به خروجی‌های مختلف و ایجاد فشار را بر عهده دارد.

این دو قطعه به صورت جفت تولید و سنگ‌زنی می‌شوند و **به هیچ عنوان قابل تعویض با قطعات دیگر نیستند.**

—سر پمپ انژکتور موتور ایسوزو (شش سیلندر)

#### **۱. عملکرد دقیق هد و روتور در پمپ ایسوزو**

عملکرد این مجموعه در یک سیکل کاری شامل چهار مرحله کلیدی است که با چرخش روتور انجام می‌شود:

**مرحله ۱: پر شدن و اندازه‌گیری (Fill & Metering)**
* سوخت با فشار اولیه (حدود 2 تا 7 بار) از پمپ اولیه (سه گوش) وارد پمپ اصلی می‌شود.
* همانطور که روتور می‌چرخد، یکی از مجاری ورودی روی آن با مجرای ورودی روی هد هیدرولیک هم‌راستا می‌شود.
* سوخت به فضای مرکزی روتور که محل قرارگیری دو پیستون کوچک (Plungers) است، وارد می‌شود.
* میزان سوخت ورودی توسط یک “شیر برقی” یا “گاورنر مکانیکی” کنترل می‌شود که کورس حرکتی پیستون‌ها را محدود می‌کند. این عمل، میزان دقیق سوختی که باید در هر سیکل تزریق شود را تعیین می‌کند.

**مرحله ۲: شروع پمپاژ و ایجاد فشار (Pumping)**
* با ادامه چرخش روتور، مجاری ورودی بسته می‌شوند.
* همزمان، روتور توسط برجستگی‌های یک رینگ بادامک داخلی (Cam Ring) به صورت محوری به داخل فشرده می‌شود.
* این حرکت محوری باعث می‌شود دو پیستون کوچک در داخل روتور به سمت هم حرکت کرده و سوخت به دام افتاده بین خود را به شدت فشرده کنند. فشار سوخت در این لحظه به صدها بار می‌رسد.

**مرحله ۳: توزیع (Distribution)**
* دقیقاً در لحظه اوج فشار، یک مجرای خروجی روی روتور با یکی از شش مجرای خروجی روی هد هیدرولیک (که به یکی از لوله‌های فشار قوی انژکتورها متصل است) هم‌راستا می‌شود.
* سوخت پرفشار مسیر خود را پیدا کرده و از طریق لوله فشار قوی به سمت انژکتور مربوطه هدایت می‌شود.

**مرحله ۴: پایان تزریق (End of Injection)**
* پس از عبور از قله بادامک، فشار روی روتور برداشته شده، مجرای خروجی بسته می‌شود و تزریق پایان می‌یابد.
* این چرخه بلافاصله برای سیلندر بعدی تکرار می‌شود. کل این فرآیند با سرعت بسیار بالا و با زمان‌بندی دقیق انجام می‌گیرد.

—

#### **۲. علائم خرابی سر پمپ (هد و روتور) ایسوزو**

خرابی این قطعه به دلیل حساسیت بالا، علائم بسیار مشخص و تقریباً مشابهی در تمام موتورها ایجاد می‌کند:

1. **سخت روشن شدن موتور، به خصوص در حالت گرم:**
* **کلاسیک‌ترین و شایع‌ترین علامت.** وقتی موتور و پمپ سرد هستند، به دلیل انقباض قطعات و غلظت سوخت، آب‌بندی داخلی تا حدی حفظ می‌شود و موتور روشن می‌شود. اما پس از گرم شدن، فلزات منبسط شده و سوخت رقیق‌تر می‌شود. گشادی ناشی از سایش بین هد و روتور باعث فرار فشار (نشتی داخلی) شده و پمپ دیگر نمی‌تواند فشار لازم برای باز کردن انژکتورها را تولید کند. در نتیجه موتور استارت می‌خورد اما روشن نمی‌شود.

2. **کاهش محسوس قدرت و شتاب:**
* به دلیل عدم توانایی پمپ در تأمین فشار و حجم سوخت مورد نیاز در دورهای بالا یا زیر بار، موتور دچار افت توان شدید می‌شود.

3. **دود سیاه بیش از حد:**
* اگرچه دود سیاه دلایل زیادی دارد، اما فرسودگی هد و روتور می‌تواند باعث به هم خوردن زمان‌بندی و اتمیزه نشدن کامل سوخت شود که نتیجه آن احتراق ناقص و دود سیاه است.

4. **خاموش شدن ناگهانی موتور در حین کار:**
* در موارد فرسودگی شدید، با گرم شدن پمپ، فشار به قدری افت می‌کند که موتور ناگهان خاموش می‌شود و تا سرد نشدن دوباره روشن نخواهد شد.

5. **کارکرد نامنظم و لرزش موتور (بد کار کردن):**
* اگر سایش در یکی از خروجی‌های هد بیشتر باشد، ممکن است توزیع سوخت بین سیلندرها یکنواخت نباشد و موتور دچار لرزش شود.

—سر پمپ انژکتور موتور ایسوزو (شش سیلندر)

#### **۳. دلایل اصلی خرابی**

* **گازوئیل کثیف و آلوده به آب:** دشمن شماره یک. ذرات ریز آلودگی مانند سمباده عمل کرده و سطوح فوق‌العاده صیقلی بین هد و روتور را می‌خراشند. آب نیز خاصیت روانکاری گازوئیل را از بین برده و باعث سایش و زنگ‌زدگی می‌شود.
* **کارکرد خشک:** خالی شدن باک و هوا گرفتن سیستم، باعث می‌شود پمپ برای لحظاتی بدون روانکاری گازوئیل کار کند که آسیب جدی به آن وارد می‌کند.
* **استهلاک طبیعی:** پس از صدها هزار کیلومتر کارکرد، سایش این قطعه پرکار طبیعی است.
* **گرمای بیش از حد:** کارکرد موتور در دمای بالا به طور مداوم، عمر پمپ را کاهش می‌دهد.

—

#### **۴. تشخیص، تعمیر و تعویض**

* **تشخیص:**
* **تست ساده:** در هنگام بروز مشکل (موتور گرم و روشن نمی‌شود)، مقداری آب سرد روی بدنه پمپ انژکتور بریزید. اگر پس از چند دقیقه خنک شدن، موتور به راحتی روشن شد، این یک نشانه بسیار قوی از خرابی هد و روتور است.
* **تست تخصصی:** بهترین راه، باز کردن پمپ و آزمایش آن روی دستگاه تست پمپ انژکتور (دستگاه میز تست) است. این دستگاه می‌تواند فشار و حجم خروجی هر لاین را در دورهای مختلف اندازه‌گیری کند.

* **تعمیر و تعویض:**
* این قطعه **قابل تعمیر نیست**. به دلیل تلرانس ساخت میکرونی، هرگونه تلاش برای تراشکاری یا اصلاح آن بی‌فایده است.
* **راه حل صحیح، تعویض کامل مجموعه “هد و روتور” است.** این قطعات به صورت یک کیت جفت شده (Matched Set) عرضه می‌شوند.
* **فرآیند تعویض:** این کار باید توسط یک **متخصص پمپ انژکتور** انجام شود. پس از تعویض هد و روتور، پمپ باید به طور کامل روی دستگاه میز تست قرار گرفته و بر اساس جداول استاندارد ایسوزو برای آن مدل خاص، **کالیبره** شود. کالیبراسیون شامل تنظیم دقیق دبی سوخت در دورهای مختلف، تنظیم تایمینگ و گاورنر است.

**نکته کلیدی:** استفاده منظم از فیلترهای گازوئیل باکیفیت و تخلیه آب ته‌نشین شده در فیلتر (فیلتر آبگیر)، بهترین و ارزان‌ترین راه برای افزایش طول عمر سر پمپ انژکتور موتور ارزشمند ایسوزو است.