یکی از قطعات کلیدی و بنیادین در موتور لودر ولوو، یعنی دنده فلایویل (Flywheel Ring Gear) یا دنده استارت می‌رویم. این قطعه ساده اما بسیار مهم، رابط اصلی بین سیستم استارت و موتور دیزل دستگاه است.

لودرهای ولوو سری L120 (از مدل‌های قدیمی‌تر تا مدل‌های جدیدتر مانند L120E, L120F, L120H) معمولاً از موتورهای دیزل ولوو (مانند D7 یا D8) استفاده می‌کنند، اما اصول کارکرد و وظایف دنده فلایویل در همه آن‌ها یکسان است.دنده فلایویل موتور لودر ولوو L120

۱. دنده فلایویل چیست و در کجا قرار دارد؟

دنده فلایویل یک حلقه فولادی دندانه‌دار است که روی محیط خارجی فلایویل (Flywheel) نصب می‌شود. فلایویل خود یک دیسک فلزی سنگین است که مستقیماً به انتهای میل‌لنگ موتور پیچ می‌شود.

• فلایویل ( چرخ طیار – Flywheel): وظیفه اصلی آن ذخیره انرژی جنبشی دورانی موتور است. اینرسی (لختی) بالای آن به یکنواخت شدن چرخش میل‌لنگ کمک می‌کند، ارتعاشات را جذب کرده و در لحظاتی که پیستون‌ها در حال تراکم هستند (و نیروی منفی تولید می‌کنند)، انرژی لازم برای ادامه چرخش را فراهم می‌کند. همچنین، سطح صاف فلایویل به عنوان نقطه اتصال برای سیستم انتقال قدرت (تورک کانورتر در لودرها) عمل می‌کند.

• دنده فلایویل (Ring Gear): این دنده صرفاً برای یک هدف اصلی طراحی شده است: درگیر شدن با دنده استارت (Bendix Gear) برای چرخاندن موتور هنگام استارت زدن.

موقعیت:

این مجموعه در انتهای موتور، بین بلوک موتور و محفظه تورک کانورتر (Torque Converter Housing) قرار دارد. برای دسترسی به آن، معمولاً باید موتور را از گیربکس و شاسی جدا کرد.

۲. عملکرد و اهمیت دنده فلایویل

فرآیند استارت زدن لودر به این صورت عمل می‌کند:

1. چرخاندن سوئیچ: وقتی اپراتور سوئیچ را به حالت استارت می‌چرخاند، برق به سلونوئید استارت (Stater Solenoid) ارسال می‌شود.
2. جلو آمدن دنده استارت: سلونوئید دو کار انجام می‌دهد:

• ابتدا، با استفاده از یک اهرم، دنده کوچک استارت (که به آن بندیکس می‌گویند) را به سمت جلو هل می‌دهد.
• سپس، کنتاکت‌های اصلی را متصل کرده و جریان بسیار بالای برق از باتری‌ها را به موتور الکتریکی استارت می‌رساند.

3. درگیری و چرخش: دنده بندیکس که به جلو آمده، با دندانه‌های دنده فلایویل درگیر می‌شود. همزمان، موتور الکتریکی استارت با قدرت شروع به چرخیدن می‌کند.دنده فلایویل موتور لودر ولوو L120
4. انتقال نیرو: از آنجایی که نسبت تعداد دندانه‌های دنده فلایویل به دنده بندیکس بسیار بالا است (مثلاً $15:1$ یا $20:1$)، یک مزیت مکانیکی فوق‌العاده ایجاد می‌شود. این یعنی استارت با سرعت بالا و گشتاور کم می‌چرخد، اما فلایویل (و در نتیجه کل موتور) را با سرعت کم اما گشتاور بسیار بالا می‌چرخاند. این گشتاور بالا برای غلبه بر مقاومت کمپرس سیلندرها و اصطکاک داخلی موتور ضروری است.
5. روشن شدن موتور و بازگشت: به محض اینکه موتور روشن شده و دور آن از دور استارت بالاتر می‌رود، مکانیزم کلاچ یک‌طرفه در بندیکس مانع از انتقال دور بالای موتور به استارت شده و فنر بازگرداننده، دنده بندیکس را به جای اولیه خود برمی‌گرداند.

اهمیت: بدون دنده فلایویل، هیچ راهی عملی برای چرخاندن اولیه یک موتور دیزل بزرگ با استفاده از یک موتور الکتریکی کوچک (استارت) وجود نخواهد داشت.

۳. مشخصات فنی و ساختاری

• جنس: دنده فلایویل از فولاد با کربن متوسط یا فولاد آلیاژی ساخته می‌شود که قابلیت سخت‌کاری بالایی دارد.
• سخت‌کاری (Hardening): دندانه‌ها پس از ماشین‌کاری، تحت فرآیند سخت‌کاری القایی (Induction Hardening) قرار می‌گیرند. در این روش، فقط سطح دندانه‌ها به سرعت گرم و سپس سرد می‌شود. این کار یک سطح بسیار سخت و مقاوم به سایش روی دندانه‌ها ایجاد می‌کند، در حالی که مغز دنده نرم‌تر و چقرمه‌تر باقی می‌ماند تا در برابر ضربه‌های ناشی از درگیری ناگهانی با دنده استارت، شکننده نباشد.
• پخ در لبه دندانه‌ها (Chamfer): لبه جلویی دندانه‌ها دارای یک پخ یا کونیک است. این طراحی به هدایت دنده بندیکس و درگیری نرم و سریع آن با دنده فلایویل کمک می‌کند.
• نصب: دنده فلایویل به روش انطباق انقباضی (Shrink Fit) روی فلایویل نصب می‌شود. برای این کار:

1. حلقه دنده را به طور یکنواخت تا دمای مشخصی (مثلاً $200-250$ درجه سانتی‌گراد) گرم می‌کنند.
2. گرما باعث انبساط حلقه و افزایش قطر داخلی آن می‌شود.
3. در این حالت، حلقه منبسط شده را به راحتی روی نشیمنگاه خود روی فلایویل قرار می‌دهند.
4. با سرد شدن حلقه، منقبض شده و با نیروی بسیار زیادی روی فلایویل قفل می‌شود و نیازی به هیچ‌گونه پیچ یا خار ندارد.

۴. علائم و دلایل خرابی دنده فلایویل

خرابی این قطعه معمولاً به تدریج اتفاق می‌افتد و علائم مشخصی دارد:دنده فلایویل موتور لودر ولوو L120

علائم خرابی:

1. صدای خرخر یا تق تق شدید هنگام استارت: این شایع‌ترین علامت است. وقتی دنده بندیکس با دندانه‌های خورده شده، شکسته یا ساییده شده دنده فلایویل درگیر می‌شود، این صدای ناهنجار تولید می‌شود.
2. عدم درگیری استارت (رد کردن استارت): اپراتور سوئیچ را می‌چرخاند، صدای چرخش سریع استارت به گوش می‌رسد (شبیه به صدای یک مته برقی)، اما موتور نمی‌چرخد. این یعنی دنده بندیکس جلو آمده اما به دلیل خرابی دندانه‌ها نتوانسته با دنده فلایویل درگیر شود و درجا هرز می‌گردد.
3. نیاز به چند بار استارت زدن برای درگیری: گاهی اوقات موتور در نقطه‌ای متوقف می‌شود که بخش سالم دنده فلایویل روبروی استارت قرار دارد و به خوبی استارت می‌خورد. اما گاهی در نقطه‌ای متوقف می‌شود که بخش خراب روبروی استارت است و استارت رد می‌کند.

دلایل اصلی خرابی:

• خرابی استارت: مشکل در سلونوئید یا مکانیزم بندیکس که باعث درگیری ناقص یا با تأخیر می‌شود، عامل اصلی آسیب به دندانه‌های فلایویل است.
• استارت زدن در حین روشن بودن موتور: اگر اپراتور به اشتباه زمانی که موتور روشن است استارت بزند، دنده بندیکس با سرعت بسیار بالا به دنده فلایویل که در حال چرخش است کوبیده شده و باعث شکستگی شدید دندانه‌ها می‌شود.
• مشکلات الکتریکی: ولتاژ پایین باتری می‌تواند باعث شود سلونوئید نتواند بندیکس را با نیروی کافی به جلو پرتاب کند و درگیری ناقص رخ دهد.
• فرسودگی طبیعی: پس از هزاران بار استارت زدن، سایش دندانه‌ها امری طبیعی است.

۵. نکات مربوط به تعویض و خرید

• بازرسی همزمان: هنگام تعویض دنده فلایویل، حتماً و حتماً باید دنده بندیکس استارت نیز بازرسی و در صورت نیاز تعویض شود. یک بندیکس خراب به سرعت دنده فلایویل نو را از بین می‌برد و بالعکس.دنده فلایویل موتور لودر ولوو L120
• هزینه و زمان: تعویض دنده فلایویل یک تعمیر اساسی، زمان‌بر و پرهزینه است، زیرا نیازمند جدا کردن موتور از شاسی و گیربکس است. به همین دلیل تشخیص دقیق و تعویض همزمان قطعات مرتبط بسیار مهم است.
• خرید قطعه اصلی: با توجه به اهمیت و هزینه بالای تعویض، استفاده از دنده فلایویل اصلی ولوو (Genuine Volvo Part) یا برندهای OEM معتبر برای اطمینان از کیفیت مواد، دقت ماشین‌کاری و فرآیند صحیح سخت‌کاری، اکیداً توصیه می‌شود.
• ارائه شماره سریال (PIN): برای خرید قطعه صحیح برای لودر L120 خود، حتماً شماره سریال کامل دستگاه (Product Identification Number – PIN) را به فروشنده ارائه دهید تا قطعه دقیقاً مطابق با مدل موتور و فلایویل دستگاه شما باشد.