در مورد دنده دیشلی (کوچک) یا هرزگرد دیفرانسیل (Spider Gear) لودر ZL50 بسیار دقیق و فنی است. این دنده‌های کوچک، نقشی حیاتی و کلیدی در عملکرد صحیح دیفرانسیل و توانایی لودر برای دور زدن دارند.

در ادامه به صورت کاملاً جامع و تصویری، به بررسی این قطعه، وظیفه، نحوه کارکرد، دلایل خرابی و نکات مهم مربوط به آن می‌پردازیم.

۱. دنده دیشلی (کوچک) چیست و در کجای لودر ZL50 قرار دارد؟

لودر ZL50 دارای دو دیفرانسیل است: یکی در اکسل جلو و دیگری در اکسل عقب. وظیفه دیفرانسیل این است که نیروی موتور را که از طریق گاردان به آن می‌رسد، بین دو چرخ چپ و راست همان محور تقسیم کند.

مهم‌ترین قابلیت دیفرانسیل: این است که به چرخ‌ها اجازه می‌دهد با سرعت‌های متفاوت بچرخند. این قابلیت هنگام دور زدن لودر ضروری است، زیرا چرخی که در قسمت خارجی پیچ قرار دارد (مثلاً چرخ راست در گردش به چپ) باید مسافت بیشتری را طی کند و سریع‌تر بچرخد.

دنده‌های دیشلی (Spider Gears) قلب تپنده دیفرانسیل هستند که این قابلیت را ممکن می‌سازند.

• محل قرارگیری: این دنده‌ها در داخل محفظه دیفرانسیل که به آن “کله گاوی” نیز می‌گویند، قرار دارند. آن‌ها بر روی یک محور صلیبی شکل به نام “پین دیشلی” (Spider Gear Pinion Shaft) سوار شده و آزادانه حول آن می‌چرخند.

<p style=“text-align: center;”>

<img src=“https://i.imgur.com/gU2d5Vp.png” alt=“نمای داخلی دیفرانسیل و محل قرارگیری دنده دیشلی” width=“600”>

<br>

<em>تصویر ۱: نمای داخلی مجموعه دیفرانسیل. دنده‌های دیشلی کوچک (Spider Gears) و دنده‌های سرپلوس (Side Gears) مشخص هستند.</em>

</p>

۲. اجزای اصلی مجموعه دیفرانسیل و نقش دنده‌های دیشلی

برای درک کامل وظیفه دنده دیشلی، باید با ۴ جزء اصلی درگیر در این مکانیزم آشنا شویم:

1. کرانویل (Ring Gear): دنده بزرگ و دایره‌ای شکل که نیرو را از دنده پینیون (که به گاردان متصل است) دریافت می‌کند.
2. هوزینگ دیفرانسیل (Differential Case): محفظه‌ای که به کرانویل پیچ شده و همراه با آن می‌چرخد. پین دیشلی در این هوزینگ ثابت شده است.
3. دنده‌های دیشلی یا هرزگردها (Spider Gears): معمولاً دو عدد (در دیفرانسیل‌های استاندارد) یا چهار عدد (در دیفرانسیل‌های سنگین) دنده کوچک که روی پین دیشلی سوار هستند. اینها همان “دنده دیشلی کوچک” مورد سوال شما هستند.
4. دنده‌های سرپلوس (Side Gears): دو عدد دنده که مستقیماً با دنده‌های دیشلی درگیر هستند. هر کدام از این دنده‌ها از طریق هزارخاری به یک پلوس متصل می‌شوند و نیرو را به چرخ‌ها منتقل می‌کنند.

نحوه کارکرد:

• حرکت در مسیر مستقیم:

• کرانویل و هوزینگ با هم می‌چرخند.

• چون هر دو چرخ با مقاومت یکسانی روبرو هستند، دنده‌های دیشلی روی محور خود نمی‌چرخند، بلکه مانند یک قفل عمل کرده و همراه با هوزینگ حرکت می‌کنند.

• آن‌ها نیروی چرخشی را به طور مساوی به هر دو دنده سرپلوس (و در نتیجه هر دو چرخ) منتقل می‌کنند. در این حالت، کل مجموعه مانند یک واحد یکپارچه می‌چرخد.

• هنگام دور زدن (مثلاً گردش به چپ):

• چرخ سمت راست (چرخ خارجی) باید سریع‌تر بچرخد.

• این تفاوت سرعت باعث می‌شود دنده‌های دیشلی شروع به چرخیدن حول محور پین خود کنند.

• این چرخش به دنده سرپلوس سمت راست اجازه می‌دهد سریع‌تر از هوزینگ بچرخد و به دنده سرپلوس سمت چپ اجازه می‌دهد آهسته‌تر بچرخد.

• مجموع سرعت دو چرخ همیشه دو برابر سرعت هوزینگ دیفرانسیل است، اما توزیع آن بین دو چرخ متغیر می‌شود. این همان جادوی دیفرانسیل است!

<p style=“text-align: center;”>

<img src=“https://i.imgur.com/P0BqCqW.gif” alt=“انیمیشن نحوه کار دیفرانسیل هنگام دور زدن” width=“500”>

<br>

<em>تصویر ۲: انیمیشن عملکرد دیفرانسیل. در هنگام دور زدن، دنده‌های دیشلی کوچک (قرمز) روی محور خود می‌چرخند تا تفاوت سرعت را جبران کنند.</em>

</p>

۳. مشخصات و جنس دنده دیشلی لودر ZL50

• تعداد: در اکثر لودرهای ZL50، هر دیفرانسیل دارای ۴ عدد دنده دیشلی و ۲ عدد دنده سرپلوس است. این طراحی ۴ دنده‌ای (Four-Pinion) بسیار مقاوم‌تر از طراحی ۲ دنده‌ای است و برای تحمل گشتاور بالای لودرها ضروری است.
• جنس: این دنده‌ها از فولادهای آلیاژی بسیار مقاوم (مانند فولادهای کربوره یا سمانتاسیون) ساخته می‌شوند که پس از ماشین‌کاری، تحت عملیات حرارتی سخت‌کاری قرار می‌گیرند تا مقاومت بسیار بالایی در برابر سایش، فشار و ضربه داشته باشند.
• واشرها: پشت هر دنده دیشلی و هر دنده سرپلوس، یک واشر مسی یا فسفر برنزی (Thrust Washer) قرار دارد. این واشرها نقش یاتاقان را ایفا کرده و از سایش مستقیم دنده‌ها به بدنه هوزینگ جلوگیری می‌کنند. فرسودگی این واشرها یکی از دلایل اصلی خرابی دیفرانسیل است.

۴. علائم خرابی و دلایل شکستن دنده‌های دیشلی

خرابی این دنده‌ها معمولاً با علائم واضحی همراه است:

1. صداهای تق تق یا کوبش از دیفرانسیل (بخصوص هنگام دور زدن):

• علامت کلیدی: این شایع‌ترین علامت خرابی است. وقتی دندانه‌های دنده دیشلی یا سرپلوس دچار پریدگی یا سایش شدید می‌شوند، هنگام دور زدن که دنده‌ها روی هم می‌لغزند، صدای تق تق شدیدی تولید می‌کنند.

2. خلاصی بیش از حد در سیستم انتقال قدرت:

• علامت: وقتی لودر از حرکت رو به جلو به حرکت رو به عقب تغییر جهت می‌دهد (یا برعکس)، ضربه یا “لگد” شدیدی احساس می‌شود. این به دلیل فاصله (بکلش) زیادی است که در اثر سایش دنده‌ها و واشرها ایجاد شده است.

3. قفل شدن دیفرانسیل یا شکست کامل:

• علامت: در حالت حاد، دندانه‌های شکسته شده بین سایر دنده‌ها گیر کرده و باعث قفل شدن کامل دیفرانسیل می‌شوند. این اتفاق می‌تواند منجر به شکستن هوزینگ، کرانویل و پینیون و خسارت بسیار سنگین شود.

دلایل اصلی خرابی:

• کیفیت پایین روغن دیفرانسیل (واسکازین): استفاده از روغن نامناسب یا عدم تعویض به موقع آن، باعث افزایش سایش دنده‌ها و واشرها می‌شود.
• بکسواد کردن‌های مکرر: وقتی یک چرخ روی سطح لغزنده هرزگردی می‌کند، دنده‌های دیشلی با سرعت بسیار بالایی می‌چرخند که این کار باعث داغ شدن بیش از حد، از بین رفتن واشرها و خرابی سریع دنده‌ها می‌شود.
• بارگیری‌های ناگهانی و ضربه‌ای (Shock Loading): بلند کردن بار سنگین به صورت ناگهانی یا برخورد با موانع، ضربه‌های شدیدی به دنده‌ها وارد می‌کند.
• کیفیت پایین قطعه: استفاده از دنده‌های دیشلی با جنس نامرغوب و عملیات حرارتی غیراستاندارد، عمر آن‌ها را به شدت کاهش می‌دهد.

۵. نکات مهم در هنگام تعویض

• تعویض به صورت مجموعه کامل: اکیداً توصیه می‌شود که هنگام تعمیر دیفرانسیل، مجموعه کامل چهار دنده دیشلی، دو دنده سرپلوس، پین دیشلی و تمام واشرهای پشت آن‌ها با هم تعویض شوند. تعویض تنها یک قطعه معیوب باعث می‌شود قطعه جدید با قطعات فرسوده دیگر هماهنگ نباشد و به سرعت خراب شود.
• تنظیم لقی (Backlash): پس از مونتاژ، باید لقی بین دنده‌ها (بکلش) و همچنین لقی بین دنده‌های سرپلوس و هوزینگ توسط تعمیرکار ماهر و با ابزار دقیق (ساعت اندیکاتور) تنظیم شود. لقی کم باعث داغ کردن و خرابی، و لقی زیاد باعث ضربه و شکستن دندانه‌ها می‌شود.
• استفاده از واسکازین مناسب: پس از تعمیر، حتماً از واسکازین با گرید مناسب (معمولاً $EP85W-90$ یا $85W-140$ بسته به شرایط آب و هوایی) و به مقدار کافی استفاده کنید.