“دنده دیشلی بزرگ لودر ZL50” به یکی از هوشمندانه‌ترین و در عین حال حیاتی‌ترین قطعات داخل دیفرانسیل اشاره دارد. این قطعه، که نام فنی و صحیح آن “دنده جانبی” (Side Gear) است، نقشی کلیدی در توزیع قدرت به چرخ‌ها و فراهم کردن قابلیت دور زدن لودر دارد.

در ادامه به طور کامل، با جزئیات فنی و تصویری، این قطعه و مجموعه دیفرانسیل را تشریح می‌کنم.

۱. دنده دیشلی چیست و در کجای لودر ZL50 قرار دارد؟

“دیشلی” یک اصطلاح بازاری و عامیانه برای مجموعه چرخ‌دنده‌های داخل دیفرانسیل (Differential) است. دیفرانسیل یک مجموعه مکانیکی است که درون پوسته اکسل (جلو و عقب) قرار گرفته و دو وظیفه اصلی دارد:

1. انتقال قدرت به چرخ‌ها: نیروی گاردان را ۹۰ درجه تغییر جهت داده و به پلوس‌ها منتقل می‌کند.
2. ایجاد اختلاف سرعت بین چرخ‌ها: به لودر اجازه می‌دهد که هنگام دور زدن، چرخی که در سمت خارج پیچ قرار دارد (مسیر طولانی‌تری را طی می‌کند) سریع‌تر از چرخی که در داخل پیچ است، بچرخد.

مجموعه دیفرانسیل از چهار نوع دنده اصلی تشکیل شده است:

• پینیون (Pinion Gear): دنده کوچک ورودی که به گاردان متصل است.
• کرانویل (Crown Wheel / Ring Gear): دنده بزرگ بشقابی که با پینیون درگیر است.
• دنده‌های هرزگرد یا دیشلی کوچک (Spider Gears): معمولاً ۲ یا ۴ عدد دنده کوچک که روی یک شفت صلیبی (پین دیشلی) سوار هستند.
• دنده‌های جانبی یا دیشلی بزرگ (Side Gears): این همان قطعه مورد سوال شماست! دو عدد دنده بزرگ که با دیشلی‌های کوچک درگیر بوده و پلوس‌ها به هزارخاری داخلی آنها متصل می‌شوند.

<p style=“text-align: center;”>

<img src=“https://i.imgur.com/vHq4V9G.png” alt=“نمای انفجاری دیفرانسیل و محل قرارگیری دنده دیشلی بزرگ” width=“800”>

<br>

<em>تصویر ۱: نمای انفجاری مجموعه دیفرانسیل لودر ZL50. “دنده دیشلی بزرگ” همان “دنده جانبی” (Side Gear) است که پلوس به آن متصل می‌شود.</em>

</p>

۲. نقش و عملکرد “دنده دیشلی بزرگ” (Side Gear)

“دنده دیشلی بزرگ” یا دنده جانبی، رابط نهایی بین مجموعه دیفرانسیل و چرخ‌ها است. وظیفه این قطعه این است:

1. دریافت قدرت: این دنده نیروی چرخشی را از دنده‌های هرزگرد (دیشلی‌های کوچک) دریافت می‌کند.
2. انتقال قدرت به پلوس: از طریق هزارخاری‌های دقیق و مستحکم داخلی خود، این نیرو را مستقیماً به پلوس (Axle Shaft) منتقل می‌کند. پلوس نیز این نیرو را به مجموعه دنده چرخ (فاینال درایو) می‌رساند.

پس به طور خلاصه:

$\text{کرانویل}\to \text{کیسه دیفرانسیل (هوزینگ)}\to \text{دیشلی‌های کوچک (هرزگرد)}\to \text{دنده دیشلی بزرگ (جانبی)}\to \text{پلوس}\to \text{چرخ}$

چرا این طراحی مهم است؟

وقتی لودر مستقیم حرکت می‌کند، کل مجموعه دیفرانسیل (کرانویل، هوزینگ، دیشلی‌های کوچک و بزرگ) به صورت یکپارچه می‌چرخند و هر دو دنده جانبی (و در نتیجه هر دو چرخ) با سرعت یکسان می‌چرخند.

اما هنگام دور زدن، دیشلی‌های کوچک (هرزگردها) روی پین خود شروع به چرخیدن می‌کنند. این چرخش به آنها اجازه می‌دهد که سرعت را بین دو دنده جانبی تقسیم کنند؛ یعنی به دنده جانبی چرخ بیرونی سرعت بیشتری بدهند و از سرعت دنده جانبی چرخ داخلی بکاهند. بدون این مکانیزم، دور زدن باعث فشار شدید به لاستیک‌ها، اکسل و کل سیستم انتقال قدرت می‌شد.

۳. علائم و دلایل خرابی دنده دیشلی بزرگ

خرابی این قطعه می‌تواند منجر به مشکلات جدی در حرکت لودر شود.

علائم خرابی:

1. صدای “تق تق” یا “ضربه” شدید از داخل دیفرانسیل: این صدا معمولاً هنگام دور زدن یا زمانی که لودر از حرکت رو به جلو به عقب (یا بالعکس) تغییر جهت می‌دهد، شنیده می‌شود. این صدا ناشی از لقی بیش از حد بین دندانه‌های دیشلی است.
2. خالی کردن یا لرزش در شروع حرکت: به دلیل لقی زیاد یا شکستگی دندانه‌ها، انتقال قدرت با ضربه و لرزش همراه خواهد بود.
3. قفل شدن دیفرانسیل: در صورت شکست کامل یک دندانه و گیر کردن آن بین قطعات دیگر، دیفرانسیل قفل شده و لودر قادر به حرکت یا دور زدن نخواهد بود.
4. وجود براده‌های فلزی درشت در روغن دیفرانسیل (واسکازین): این یک نشانه قطعی و هشداردهنده از خرد شدن دندانه‌ها است. هنگام تعویض روغن، حتماً به رنگ و وجود براده در آن توجه کنید.

دلایل اصلی خرابی:

• لقی بیش از حد بین دنده‌ها: مهم‌ترین علت خرابی، تنظیم نبودن لقی (Backlash) بین دنده‌های دیفرانسیل است. این لقی به مرور زمان به دلیل فرسودگی واشرهای کف‌گرد مسی که پشت دنده‌های جانبی قرار دارند، افزایش می‌یابد. لقی زیاد باعث می‌شود دندانه‌ها به جای تماس نرم، به یکدیگر ضربه بزنند.
• کیفیت پایین واسکازین یا سطح کم آن: روغن‌کاری نامناسب باعث سایش شدید و سوختن سطح دندانه‌ها می‌شود.
• بکسواد کردن‌های مکرر: وقتی یک چرخ روی سطح لغزنده (گل، یخ) هرزگردی می‌کند، کل مجموعه دیفرانسیل با سرعت بسیار بالایی می‌چرخد که می‌تواند باعث آسیب به دیشلی‌ها شود.
• ضربه‌های ناگهانی (اپراتوری غلط): تغییر جهت ناگهانی از جلو به عقب در حین حرکت، یا برخورد شدید با موانع، شوک‌های مخربی به دندانه‌ها وارد می‌کند.
• کیفیت پایین قطعه: استفاده از دنده‌های ساخته شده از آلیاژ نامرغوب و بدون عملیات حرارتی استاندارد، عمر قطعه را به شدت کاهش می‌دهد.

۴. نکات کلیدی در تعمیر و نگهداری

• استفاده از واشر کف‌گرد مناسب: پشت هر دنده جانبی (دیشلی بزرگ)، یک واشر کف‌گرد مسی (Thrust Washer) قرار دارد. وظیفه این واشر جذب فشارهای محوری و تنظیم لقی است. هنگام تعمیر، حتماً از واشر با ضخامت استاندارد و کیفیت بالا استفاده کنید.
• تعویض به صورت کیت: در صورت خرابی، بسیار توصیه می‌شود که کل مجموعه دیشلی (شامل ۲ دنده جانبی، ۲ یا ۴ هرزگرد، پین صلیبی و واشرها) به صورت یکجا تعویض شود. این کار تضمین می‌کند که تمام قطعات با هم هماهنگ بوده و لقی‌ها در محدوده استاندارد قرار گیرند.
• استفاده از واسکازین مناسب: همیشه از واسکازین با گرید توصیه‌شده توسط سازنده (معمولاً $EP85W-90$ یا $EP85W-140$) و به مقدار کافی استفاده کنید.
• اجتناب از بکسواد طولانی‌مدت: به اپراتورها آموزش دهید که از هرزگردی طولانی‌مدت یک چرخ خودداری کنند.

امیدوارم این توضیحات به طور کامل شما را با “دنده دیشلی بزرگ لودر ZL50” آشنا کرده باشد. اگر سوال دیگری در مورد این قطعه یا مراحل تعمیر آن دارید، با کمال میل پاسخگو هستم.