یک قطعه حیاتی و در عین حال نسبتاً ساده در موتور بیل مکانیکی محبوب کوماتسو PC200-7 است. بیایید به طور کامل و جامع به بررسی تسمه سفت کن (Belt Tensioner) این دستگاه بپردازیم.

موتور استاندارد مورد استفاده در بیل مکانیکی کوماتسو PC200-7، موتور Komatsu SAA6D102E-2 است. این موتور دارای یک تسمه مارپیچ (Serpentine Belt) است که چندین قطعه جانبی مهم را به حرکت در می‌آورد. وظیفه تسمه سفت کن، حفظ کشش صحیح و ثابت این تسمه در تمام شرایط کاری است.تسمه سفت کن موتور بیل مکانیکی کوماتسو PC200-7

تحلیل جامع تسمه سفت کن موتور کوماتسو PC200-7 (SAA6D102E-2)

۱. وظیفه اصلی تسمه سفت کن چیست؟

تسمه سفت کن در این موتور یک وظیفه حیاتی دارد: اعمال نیروی ثابت و اتوماتیک به تسمه پروانه (Fan Belt) برای جلوگیری از شل شدن یا سفت شدن بیش از حد آن.

این کار برای عملکرد صحیح اجزای زیر ضروری است:

• واتر پمپ (Water Pump): برای گردش مایع خنک‌کننده در موتور.
• دینام (Alternator): برای شارژ باتری‌ها و تأمین برق دستگاه.
• پروانه خنک‌کننده (Cooling Fan): برای کشیدن هوا از طریق رادیاتورها.
• (در برخی مدل‌ها) کمپرسور کولر (A/C Compressor): برای سیستم تهویه مطبوع.

اگر کشش تسمه مناسب نباشد:

• تسمه شل: باعث لغزش (slippage) تسمه روی پولی‌ها می‌شود که منجر به عدم کارکرد صحیح دینام (عدم شارژ باتری)، گرم کردن موتور (عدم کارکرد واتر پمپ و پروانه) و جیغ کشیدن تسمه می‌شود.
• تسمه بیش از حد سفت: فشار مضاعف و مخربی بر روی بلبرینگ‌های دینام، واتر پمپ و خود تسمه سفت کن وارد کرده و عمر آن‌ها را به شدت کاهش می‌دهد.

۲. ساختار و نوع تسمه سفت کن در PC200-7

تسمه سفت کن مورد استفاده در این مدل، یک تسمه سفت کن اتوماتیک فنری (Automatic Spring-Loaded Tensioner) است. ساختار آن شامل اجزای زیر است:

1. بدنه اصلی (Housing): یک قطعه آلومینیومی یا چدنی که به بلوک موتور پیچ می‌شود.
2. بازوی متحرک (Tensioner Arm): بازویی که پولی روی آن سوار است و می‌تواند حول یک محور بچرخد.
3. فنـر داخلی (Internal Spring): یک فنر پیچشی بسیار قوی که در داخل بدنه قرار دارد و نیروی لازم برای فشار دادن بازوی متحرک به سمت تسمه را فراهم می‌کند.
4. پولی هرزگرد (Idler Pulley): یک پولی صاف یا شیاردار که مستقیماً با پشت یا روی تسمه در تماس است. این پولی دارای یک بلبرینگ داخلی است.
5. مکانیزم قفل‌کن (Locking Mechanism/Release Slot): معمولاً یک سوراخ یا زائده مربعی شکل (مثلاً با سایز درایو $1/2$ اینچ) روی بدنه یا بازو وجود دارد که به تکنسین اجازه می‌دهد با استفاده از یک آچار یا دسته بکس، فنر را جمع کرده و تسمه را به راحتی نصب یا باز کند.

۳. فرآیند عملکرد

عملکرد این قطعه کاملاً خودکار است:

• پس از نصب تسمه و رها کردن تسمه سفت کن، فنر داخلی، بازوی متحرک و پولی را با نیروی مشخصی به تسمه فشار می‌دهد.
• در حین کارکرد موتور، با تغییرات دما (که باعث انبساط و انقباض تسمه می‌شود) یا تغییرات ناگهانی بار (مانند روشن شدن کمپرسور کولر)، تسمه سفت کن به طور خودکار نوسانات را جذب کرده و کشش را ثابت نگه می‌دارد.تسمه سفت کن موتور بیل مکانیکی کوماتسو PC200-7

۴. علائم خرابی تسمه سفت کن

خرابی تسمه سفت کن یکی از دلایل شایع مشکلات جانبی موتور است. نشانه‌های آن عبارتند از:

1. ایجاد صدای غیرعادی:

• صدای جیرجیر یا غژغژ (Squeaking/Chirping): معمولاً به دلیل ضعیف شدن فنر و لغزش تسمه است.
• صدای خرخر یا زوزه (Grinding/Whining): این صدا به طور قطع نشان‌دهنده خرابی بلبرینگ پولی هرزگرد است و نیاز به اقدام فوری دارد.

2. لرزش یا پرش بیش از حد بازوی تسمه سفت کن:

• اگر هنگام کارکرد موتور به بازوی تسمه سفت کن نگاه کنید و ببینید که به شدت می‌لرزد یا بالا و پایین می‌پرد، نشان‌دهنده ضعیف شدن مکانیزم داخلی یا فنر آن است.

3. شل شدن یا پاره شدن مکرر تسمه:

• اگر تسمه به طور مداوم شل می‌شود یا حتی از جای خود خارج می‌شود، اولین مظنون، تسمه سفت کن خراب است.

4. خوردگی ناهمگون تسمه:

• اگر بازوی تسمه سفت کن کج شده باشد یا پولی آن هم‌راستا با سایر پولی‌ها نباشد، باعث خوردگی لبه‌های تسمه می‌شود.

5. مشکلات جانبی:

• گرم کردن موتور: به دلیل لغزش تسمه روی پولی واتر پمپ.
• عدم شارژ صحیح باتری: به دلیل لغزش تسمه روی پولی دینام (چراغ باتری ممکن است روشن و خاموش شود).

۵. دلایل خرابی و نحوه تعویض

• استهلاک طبیعی: فنر داخلی به مرور زمان ضعیف می‌شود و بلبرینگ پولی عمر مشخصی دارد.
• ورود گرد و غبار و آلودگی: این مواد می‌توانند بلبرینگ پولی را خراب کنند.
• نشت روغن یا گازوئیل روی تسمه: این مواد باعث باد کردن و خراب شدن تسمه لاستیکی شده و فشار مضاعفی به تسمه سفت کن وارد می‌کنند.

نحوه تعویض (به صورت کلی):

1. ایمنی: موتور را خاموش کرده و اجازه دهید خنک شود.
2. آزاد کردن کشش: با استفاده از یک دسته بکس یا آچار مناسب (معمولاً با درایو $1/2$ اینچ)، آن را در محل مخصوص روی تسمه سفت کن قرار داده و اهرم کنید تا فنر جمع شود و کشش از روی تسمه برداشته شود.
3. خارج کردن تسمه: تسمه را از روی یکی از پولی‌ها (معمولاً دینام) خارج کنید.
4. باز کردن تسمه سفت کن: پیچ یا پیچ‌های نگهدارنده بدنه تسمه سفت کن به موتور را باز کرده و قطعه قدیمی را خارج کنید.
5. نصب قطعه جدید: تسمه سفت کن جدید را نصب کرده و پیچ‌های آن را با گشتاور توصیه شده توسط سازنده (Torque) سفت کنید.
6. نصب تسمه: تسمه را مجدداً روی تمام پولی‌ها قرار داده و با اهرم کردن تسمه سفت کن، آن را در جای خود نصب کنید.
7. بررسی نهایی: از صحیح قرار گرفتن تسمه در شیار تمام پولی‌ها اطمینان حاصل کنید و موتور را برای چند لحظه روشن کرده و عملکرد آن را بررسی کنید.

توصیه مهم:

همیشه هنگام تعویض تسمه سفت کن، تسمه پروانه را نیز تعویض کنید، حتی اگر سالم به نظر برسد. این دو قطعه با هم کار می‌کنند و عمر مفیدی نزدیک به هم دارند. تعویض همزمان آن‌ها از بروز مشکلات بعدی و هزینه‌های اضافی جلوگیری می‌کند.

خلاصه و نتیجه‌گیری

تسمه سفت کن موتور کوماتسو PC200-7 یک قطعه مصرفی اتوماتیک است که وظیفه حفظ کشش تسمه پروانه را بر عهده دارد. خرابی آن می‌تواند منجر به صداهای غیرعادی، گرم کردن موتور، مشکلات برقی و آسیب به قطعات دیگر شود. با توجه به اهمیت و هزینه نسبتاً پایین آن، در صورت مشاهده هر یک از علائم خرابی، تعویض آن به همراه تسمه، یک اقدام پیشگیرانه و هوشمندانه است.