بوش موتور لودر چینی ZL50” یک موضوع بسیار مهم و فنی است. لودرهای ZL50 که در ایران بسیار رایج هستند، معمولاً از موتورهای مختلفی (اغلب تحت لیسانس یا کپی از برندهای معتبر) استفاده می‌کنند. در ادامه به صورت کامل و جامع به انواع بوش‌های موتور این لودرها، وظایف، علائم خرابی، و نکات مهم در هنگام تعویض آن‌ها می‌پردازم.

لودرهای ZL50 عمدتاً از دو مدل موتور بسیار محبوب استفاده می‌کنند:

1. موتور ویچای دویتس (Weichai Deutz) مدل TD226B-6G: این موتور ۶ سیلندر خطی توربوشارژ، یکی از رایج‌ترین موتورها بر روی این لودرها است و تحت لیسانس شرکت دویتس آلمان تولید می‌شود.
2. موتور شانگهای دیزل (Shanghai Diesel) مدل C6121 (مشتق شده از کاترپیلار 3306): این موتور نیز یک موتور ۶ سیلندر قدرتمند است که بر روی بسیاری از لودرهای ZL50 نصب شده است.بوش موتور لودر چینی ZL50

در هر دوی این موتورها، “بوش” به چند قطعه مختلف اطلاق می‌شود که هرکدام وظیفه خاص خود را دارند. در ادامه به تفکیک آن‌ها را توضیح می‌دهم.

انواع بوش‌های موتور در لودر ZL50 و وظایف آن‌ها

در موتور یک لودر ZL50، ما با سه نوع بوش اصلی سروکار داریم:

۱. بوش شاتون (Connecting Rod Bushing / Piston Pin Bushing)

این بوش شاید مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین بوش در این بحث باشد.

• محل قرارگیری: این بوش در سوراخ کوچک بالای شاتون (سمتی که به پیستون متصل می‌شود) پرس می‌شود.
• جنس: معمولاً از آلیاژ برنز یا فولاد با روکش بابیت ساخته می‌شود تا هم مقاومت بالایی داشته باشد و هم ضریب اصطکاک پایینی با گژن‌پین (Piston Pin) ایجاد کند.
• وظیفه اصلی:
• ایجاد یک سطح یاتاقانی نرم و قابل تعویض بین گژن‌پین و شاتون.
• فراهم کردن یک اتصال مفصلی روان تا پیستون بتواند کمی در داخل سیلندر کج و راست شود بدون اینکه به شاتون فشار بیاورد.
• جلوگیری از سایش مستقیم و خراب شدن خود شاتون که قطعه‌ای بسیار گران‌تر است.
• روغن‌کاری: این بوش معمولاً دارای یک سوراخ یا شیار روغن است که روغن پاشیده شده از پایین موتور یا روغن تحت فشار از طریق کانال داخل شاتون (در موتورهای پیشرفته‌تر) را به سطح تماس با گژن‌پین می‌رساند.

<p style=“text-align: center;”>نمای شاتون و محل قرارگیری بوش شاتون</p>

۲. بوش میل سوپاپ (Camshaft Bushing / Camshaft Bearing)

این بوش‌ها وظیفه نگهداری و روان‌کاری میل سوپاپ (میل بادامک) را بر عهده دارند.بوش موتور لودر چینی ZL50

• محل قرارگیری: این بوش‌ها در نشیمن‌گاه‌های میل سوپاپ در بلوک سیلندر (Cylinder Block) پرس می‌شوند. در یک موتور ۶ سیلندر مانند موتور لودر ZL50، معمولاً چندین بوش میل سوپاپ (مثلاً ۴ یا ۷ عدد بسته به طراحی) وجود دارد.
• جنس: مشابه بوش شاتون، از آلیاژهای نرم و مقاوم به سایش مانند برنز یا آلومینیوم-قلع ساخته می‌شوند.
• وظیفه اصلی:
• نگهداری دقیق میل سوپاپ در یک راستا و جلوگیری از لرزش و انحراف آن.
• ایجاد یک سطح یاتاقانی با اصطکاک کم برای چرخش میل سوپاپ.
• انتقال فشار روغن از کانال‌های روغن بلوک سیلندر به ژورنال‌های میل سوپاپ برای روان‌کاری و خنک‌کاری.

<p style=“text-align: center;”>نمای بلوک سیلندر و محل نصب بوش‌های میل سوپاپ</p>

۳. بوش استکان تایپیت (Tappet Bushing)

• محل قرارگیری: در برخی موتورها، استکان تایپیت‌ها (Tappets or Lifters) که حرکت بادامک‌های میل سوپاپ را به میل تایپیت‌ها (Pushrods) منتقل می‌کنند، در داخل بوش‌های مخصوصی در بلوک سیلندر حرکت می‌کنند.
• وظیفه: فراهم کردن یک مسیر حرکت دقیق و با اصطکاک کم برای استکان تایپیت‌ها و جلوگیری از سایش بلوک سیلندر. در بسیاری از موتورهای مدرن، استکان تایپیت مستقیماً در بلوک سیلندر (که با دقت ماشین‌کاری شده) کار می‌کند و بوش جداگانه‌ای ندارد.

علائم خرابی بوش‌های موتور

خرابی هر یک از این بوش‌ها علائم مشخصی دارد:

• خرابی بوش شاتون:

• صدای تق تق یا “چق چق” فلزی: این صدا به خصوص در دورهای آرام و زمانی که موتور سرد است، از بالای موتور شنیده می‌شود. این صدا ناشی از لقی بیش از حد بین گژن‌پین و بوش است.بوش موتور لودر چینی ZL50

• روغن‌سوزی: اگر لقی زیاد باشد، روغن بیشتری به محفظه احتراق راه پیدا کرده و می‌سوزد.

• کاهش کمپرس: در موارد شدید، این لقی می‌تواند بر حرکت پیستون تأثیر گذاشته و کمپرس سیلندر را کاهش دهد.

• خرابی بوش میل سوپاپ:

• افت فشار روغن (Oil Pressure Drop): این شایع‌ترین و مهم‌ترین علامت است. از آنجایی که این بوش‌ها بخشی از مسیر اصلی روغن‌کاری موتور هستند، گشاد شدن آن‌ها باعث فرار روغن و افت شدید فشار روغن، به خصوص زمانی که موتور گرم می‌شود، خواهد شد.

• صدای ناهمگون و کوبش از قسمت میانی موتور: لقی میل سوپاپ باعث به هم خوردن تایمینگ سوپاپ‌ها و ایجاد صداهای غیرعادی می‌شود.

• کارکرد نامنظم موتور: به دلیل تایمینگ نادرست سوپاپ‌ها، موتور ممکن است بد کار کند، قدرت نداشته باشد و یا دود کند.

مراحل و نکات کلیدی در تعویض بوش موتور لودر ZL50

تعویض بوش یک کار تخصصی است و نیاز به ابزار دقیق دارد.

تعویض بوش شاتون:

1. باز کردن موتور: پیستون و شاتون باید از موتور خارج شوند.
2. خارج کردن بوش قدیمی: با استفاده از بوش‌درآر یا پرس هیدرولیک، بوش فرسوده از داخل شاتون خارج می‌شود.
3. بررسی سوراخ شاتون: قبل از نصب بوش جدید، باید از گرد بودن و سالم بودن سوراخ داخلی شاتون اطمینان حاصل کرد.
4. نصب بوش جدید: بوش جدید با استفاده از پرس و ابزار مخصوص (Mandrel) جا زده می‌شود. نکته بسیار مهم: سوراخ روغن روی بوش باید دقیقاً در راستای کانال روغن روی شاتون قرار بگیرد. در غیر این صورت، گژن‌پین روغن‌کاری نشده و به سرعت خراب می‌شود.
5. برقو زدن (Reaming) یا بورینگ (Boring): بوش‌های شاتون پس از نصب، معمولاً کمی تنگ‌تر از اندازه نهایی هستند. باید با استفاده از برقوی قابل تنظیم یا دستگاه بورینگ، سوراخ داخلی بوش به اندازه دقیق گژن‌پین (با در نظر گرفتن خلاصی یا Clearance استاندارد) تراشیده شود. این خلاصی معمولاً در حد چند صدم میلی‌متر است ($0.02-0.05$ میلی‌متر) و برای تشکیل فیلم روغن ضروری است.

تعویض بوش میل سوپاپ:

1. خارج کردن کامل موتور: برای تعویض این بوش‌ها، میل‌لنگ و میل سوپاپ باید از موتور خارج شوند.
2. خارج کردن بوش‌های قدیمی: با استفاده از ابزار مخصوص بوش میل سوپاپ که یک میله بلند با سری‌های قابل تعویض است، بوش‌ها از داخل به بیرون کشیده یا ضربه زده می‌شوند.
3. نصب بوش‌های جدید: نصب این بوش‌ها حساسیت بالایی دارد.بوش موتور لودر چینی ZL50

• هم‌راستایی (Alignment): همه بوش‌ها باید دقیقاً در یک راستا نصب شوند.
• موقعیت سوراخ روغن: سوراخ روغن هر بوش باید دقیقاً روبروی کانال روغن در بلوک سیلندر قرار گیرد.
• تراشکاری نهایی: پس از نصب، معمولاً نیاز است که داخل بوش‌ها با استفاده از دستگاه لاین بورینگ (Line Boring) یا برقوی بلند، هم‌راستا و با اندازه نهایی تراشیده شوند تا میل سوپاپ به راحتی و بدون لقی در آن‌ها بچرخد.

نکات مهم در هنگام خرید بوش برای لودر ZL50

• مدل دقیق موتور: حتماً مشخص کنید موتور دستگاه شما از نوع ویچای TD226B است یا شانگهای C6121. قطعات این دو موتور با هم یکسان نیستند.
• سایز تعمیراتی (Oversize/Undersize): اگر میل سوپاپ یا بلوک سیلندر قبلاً تراش خورده باشند، ممکن است به بوش‌های با قطر خارجی بزرگ‌تر (Oversize) نیاز داشته باشید. همیشه قبل از خرید، اندازه‌گیری دقیق توسط تراشکار انجام شود.
• کیفیت: بوش قطعه‌ای حیاتی است. همیشه از برندهای معتبر و با کیفیت استفاده کنید. استفاده از بوش‌های ارزان و بی‌کیفیت می‌تواند منجر به خرابی کامل موتور و هزینه‌های بسیار سنگین‌تر شود.

امیدوارم این راهنمای کامل به شما در درک بهتر و تعمیر موتور لودر ZL50 کمک کند. اگر سوال دیگری دارید، در خدمتم.