استارت موتور لودر کاترپیلار 950 یکی از قطعات کلیدی و پرکاربرد در دنیای ماشین‌آلات سنگین است. لودر 950 یکی از موفق‌ترین و پرفروش‌ترین مدل‌های کاترپیلار در سراسر جهان است و در طول دهه‌ها، نسل‌های مختلفی از آن (از مدل‌های قدیمی مکانیکی تا مدل‌های جدیدتر H، G، K و M) تولید شده است.

استارت این لودرها باید بسیار قدرتمند باشد تا بتواند موتورهای دیزلی حجیم کاترپیلار (مانند موتورهای سری 3304، 3306، C7 یا C7.1) را در شرایط مختلف آب و هوایی به حرکت درآورد.

۱. معرفی و عملکرد استارت در لودر کاترپیلار 950

استارت (Starter Motor) یک موتور الکتریکی قدرتمند DC (جریان مستقیم) است که وظیفه اصلی آن، چرخاندن فلایویل (Flywheel) موتور دیزل با سرعت کافی است تا اولین سیکل‌های احتراق اتفاق بیفتد و موتور روشن شود.

مراحل عملکرد:

1. فعال‌سازی: با چرخاندن سوئیچ یا فشردن دکمه استارت در کابین، جریان الکتریکی ضعیفی به اتوماتیک استارت (Solenoid) ارسال می‌شود.
2. درگیر شدن دنده استارت: اتوماتیک استارت دو کار همزمان انجام می‌دهد:

• یک اهرم داخلی (دوشاخه استارت) را حرکت می‌دهد که باعث جلو رفتن دنده استارت (Pinion Gear یا Bendix) و درگیر شدن آن با دندانه‌های فلایویل موتور می‌شود.
• به عنوان یک رله قوی عمل کرده و مسیر جریان اصلی و بسیار قوی باتری را به موتور الکتریکی استارت وصل می‌کند.

3. چرخش موتور: با رسیدن جریان قوی، موتور الکتریکی استارت با تمام قدرت شروع به چرخش می‌کند و از طریق دنده خود، فلایویل و در نتیجه میل‌لنگ موتور دیزل را می‌چرخاند.
4. آزاد شدن: به محض روشن شدن موتور و رها کردن سوئیچ، جریان از اتوماتیک قطع شده، فنر برگشت‌دهنده، دنده استارت را به جای اولیه خود بازمی‌گرداند تا از موتور در حال چرخش جدا شود.

۲. مشخصات فنی و مدل‌های رایج استارت برای لودر 950

استارت‌های مورد استفاده در نسل‌های مختلف لودر 950 معمولاً دارای مشخصات زیر هستند:

• ولتاژ: 24 ولت (24V). سیستم الکتریکی ماشین‌آلات سنگین تقریباً همیشه 24 ولت است که توسط دو باتری 12 ولتی سری شده تأمین می‌شود.
• تعداد دندانه (Teeth): تعداد دندانه‌های روی دنده استارت بسیار مهم است و باید دقیقاً با فلایویل موتور مطابقت داشته باشد. برای لودرهای 950، این تعداد معمولاً 11 یا 12 دندانه است.
• توان (Kilowatt): توان استارت‌ها معمولاً بین 4.5 کیلووات (kW) تا 7.5 کیلووات متغیر است. استارت‌های قوی‌تر برای مناطق سردسیر یا موتورهای حجیم‌تر استفاده می‌شوند.
• نوع استارت: اکثر استارت‌های جدیدتر از نوع گیربکسی (Gear Reduction – GR) هستند. این استارت‌ها یک مجموعه چرخدنده سیاره‌ای داخلی دارند که باعث می‌شود موتور الکتریکی کوچکتر با سرعت بالا بچرخد و این سرعت را به گشتاور بسیار بالاتری در دنده خروجی تبدیل کند. این استارت‌ها سبک‌تر، قوی‌تر و کم‌مصرف‌تر از استارت‌های مستقیم (Direct Drive) قدیمی هستند.

پارت نامبرهای (Part Numbers) رایج:

کاترپیلار از سیستم شماره‌گذاری مشخصی برای قطعات خود استفاده می‌کند. برای پیدا کردن استارت دقیق، بهترین راه استفاده از شماره فنی حک شده روی استارت قدیمی یا مراجعه به کاتالوگ قطعات (SIS) با شماره سریال دستگاه است. برخی از پارت نامبرهای معروف استارت برای مدل‌های مختلف لودر 950 عبارتند از:

• 6V5539
• 3T2658
• 0R5217 (استارت بازسازی شده یا Reman)
• 106-8558
• 207-1556 (برای مدل‌های جدیدتر مانند 950H)
• 386-3686 (برای مدل‌های سری K)

برندهای سازنده:

علاوه بر استارت‌های اصلی کاترپیلار (CAT)، برندهای معتبر دیگری نیز استارت‌های جایگزین (Aftermarket) با کیفیت بالا تولید می‌کنند، از جمله:

• Delco Remy: یکی از بزرگترین و معتبرترین سازندگان استارت و دینام در جهان.
• Bosch: سازنده معروف آلمانی.
• Prestolite / Leece-Neville: برندهای معتبر آمریکایی.

<p style=“text-align: center;”>

<img src=“https://i.imgur.com/K5f46Bq.png” alt=“استارت لودر کاترپیلار 950” width=“700”>

<br>

<em>تصویر ۱: نمونه‌ای از یک استارت گیربکسی ۲۴ ولت رایج برای لودر کاترپیلار 950.</em>

</p>

۳. علائم خرابی استارت

• عدم واکنش به سوئیچ: هنگام چرخاندن سوئیچ هیچ صدایی (حتی صدای “تق”) شنیده نمی‌شود. این می‌تواند ناشی از مشکل در اتوماتیک استارت، سیم‌کشی یا خود سوئیچ باشد.
• صدای “تق” تکی ولی عدم چرخش: اتوماتیک استارت عمل می‌کند (صدای تق می‌دهد) اما موتور الکتریکی نمی‌چرخد. این معمولاً نشانه خرابی زغال‌ها یا آرمیچر خود استارت است.
• استارت سنگین می‌چرخد (زور می‌زند): استارت موتور را به سختی و کندی می‌چرخاند. این می‌تواند به دلیل ضعف باتری‌ها، کثیفی اتصالات کابل‌ها یا مشکل داخلی خود استارت باشد.
• صدای غیرعادی و خرد شدن: اگر پس از درگیر شدن استارت، صدای جیغ بلند یا صدای خرد شدن دنده شنیده شود، احتمالاً دنده استارت یا دنده‌های فلایویل آسیب دیده‌اند.
• خلاص کردن استارت: استارت می‌چرخد (صدای ویز مانند می‌دهد) اما موتور را نمی‌چرخاند. این یعنی دنده استارت به درستی با فلایویل درگیر نمی‌شود که معمولاً ناشی از خرابی دوشاخه یا خود دنده بندیگس است.

۴. دلایل اصلی خرابی و نکات نگهداری

1. ضعف باتری و اتصالات: شایع‌ترین دلیل فشار آمدن به استارت، باتری‌های ضعیف یا اتصالات سولفاته شده و شل روی قطب‌های باتری و بدنه استارت است. این امر باعث داغ شدن و سوختن استارت می‌شود.
2. روشن نشدن سریع موتور: اگر موتور دیزل مشکل داشته باشد (مثلاً سیستم سوخت‌رسانی هوا گرفته باشد) و اپراتور برای مدت طولانی استارت بزند، استارت بیش از حد داغ شده و سیم‌پیچ‌های آن می‌سوزد. قانون کلی: هر بار بیش از ۱۵ ثانیه استارت نزنید و بین هر بار تلاش، حداقل ۱ دقیقه به استارت فرصت خنک شدن بدهید.
3. خرابی اتوماتیک استارت: چسبیدن کنتاکت‌های داخلی اتوماتیک باعث می‌شود استارت حتی پس از روشن شدن موتور همچنان درگیر بماند که به سرعت باعث متلاشی شدن آن می‌شود.
4. نفوذ آب و روغن: نشت روغن یا آب به داخل استارت باعث از بین رفتن گریس، اتصال کوتاه و خرابی سریع قطعات داخلی می‌شود.

۵. تعمیر یا تعویض؟

• تعمیر: بسیاری از خرابی‌های استارت قابل تعمیر هستند. تعویض قطعاتی مانند اتوماتیک، زغال و نگهدارنده زغال، دنده استارت و بوش‌ها رایج است. این کار از نظر اقتصادی می‌تواند به‌صرفه باشد.
• تعویض: در صورتی که آرمیچر یا بالشتک (سیم‌پیچ‌های اصلی) سوخته باشد، معمولاً هزینه تعمیر به صرفه نبوده و تعویض کامل استارت (با یک استارت نو یا بازسازی شده معتبر) راه‌حل بهتری است. استارت‌های بازسازی شده کاترپیلار (Reman) گزینه‌ای عالی هستند که کیفیتی مشابه قطعه نو با قیمتی پایین‌تر دارند.

به طور خلاصه، استارت لودر 950 یک قطعه الکترومکانیکی قدرتمند و حیاتی است که سلامت آن مستقیماً به سلامت باتری‌ها و سیستم الکتریکی دستگاه وابسته است. بازرسی منظم اتصالات و رعایت اصول صحیح استارت زدن، عمر آن را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.