یکی از حیاتی‌ترین و در عین حال حساس‌ترین قطعات موتور لودر کاترپیلار 950 می‌رویم: واشر سرسیلندر (Cylinder Head Gasket).

لودر کاترپیلار 950 در طول نسل‌های مختلف خود از موتورهای متفاوتی بهره برده است، از جمله موتورهای بسیار محبوب 3304 (چهار سیلندر) و 3306 (شش سیلندر) در مدل‌های قدیمی‌تر (مانند 950, 950B, 950E, 950F) و موتورهای مدرن‌تر سری Caterpillar C7 ACERT در مدل‌های جدیدتر (مانند 950G, 950H, 950K).

اگرچه طراحی موتورها متفاوت است، اما نقش، اهمیت، دلایل خرابی و علائم سوختن واشر سرسیلندر در همه آنها تقریباً یکسان و بسیار حیاتی است. در ادامه به صورت جامع و فنی این قطعه را بررسی می‌کنیم.واشر سرسیلندر لودر کاترپیلار 950

۱. واشر سرسیلندر چیست و چه وظیفه فوق‌العاده مهمی دارد؟

واشر سرسیلندر یک قطعه آب‌بندی چندلایه و بسیار مهندسی‌شده است که دقیقاً بین بلوک سیلندر (Cylinder Block) و سرسیلندر (Cylinder Head) قرار می‌گیرد. این قطعه در قلب موتور، جایی که بالاترین فشارها و دماها وجود دارد، کار می‌کند.

وظایف اصلی و حیاتی آن عبارتند از:

1. آب‌بندی محفظه احتراق (Sealing Combustion Chamber): اصلی‌ترین وظیفه آن، تحمل فشار انفجاری عظیم داخل سیلندرها (که می‌تواند به بیش از $150$ بار یا $2200$ PSI برسد) و جلوگیری از فرار گازهای داغ احتراق به بیرون است.
2. جداسازی کانال‌های آب و روغن: در بلوک سیلندر و سرسیلندر، کانال‌های متعددی برای گردش مایع خنک‌کننده (آب و ضدیخ) و روغن موتور تحت فشار وجود دارد. واشر سرسیلندر این کانال‌ها را از یکدیگر و از محفظه احتراق کاملاً جدا نگه می‌دارد.
3. انتقال حرارت: این قطعه به انتقال یکنواخت حرارت بین سرسیلندر و بلوک موتور نیز کمک می‌کند.

به طور خلاصه، واشر سرسیلندر باید سه سیال کاملاً متفاوت (گاز داغ احتراق، آب خنک‌کننده، روغن تحت فشار) را که در چند میلی‌متری یکدیگر در جریان هستند، از هم جدا نگه دارد.

<p style=“text-align: center;”>

<img src=“https://i.imgur.com/uW6qB1W.jpg” alt=“ساختار واشر سرسیلندر و محل قرارگیری آن” width=“700”>

<br>

<em>تصویر ۱: نمای واشر سرسیلندر موتور کاترپیلار 3306 که محل آب‌بندی سیلندرها (رینگ‌های فلزی) و کانال‌های آب و روغن را نشان می‌دهد.</em>

</p>

۲. دلایل اصلی سوختن واشر سرسیلندر در لودر 950

“سوختن” واشر سرسیلندر به معنای از بین رفتن قابلیت آب‌بندی آن است. این خرابی تقریباً هیچ‌وقت خود به خود اتفاق نمی‌افتد و همیشه یک دلیل زمینه‌ای دارد. شایع‌ترین دلایل در ماشین‌آلات سنگین عبارتند از:

1. گرمای بیش از حد (Overheating): قاتل شماره یک واشر سرسیلندر.

• علل: خرابی رادیاتور، گرفتگی کولر روغن، خرابی ترموستات، خرابی واتر پمپ، کم بودن آب، یا کار کردن طولانی مدت با دستگاه تحت بار شدید در هوای گرم.
• چرا باعث سوختن واشر می‌شود؟ گرمای بیش از حد باعث انبساط نامتوازن و تاب برداشتن سرسیلندر می‌شود. این تاب برداشتن (حتی در حد چند صدم میلی‌متر) باعث ایجاد فاصله بین سرسیلندر و بلوک شده و فشار از روی واشر برداشته می‌شود. گازهای داغ احتراق از این فاصله فرار کرده و واشر را می‌سوزانند.واشر سرسیلندر لودر کاترپیلار 950

2. نصب نادرست (Improper Installation):

• عدم رعایت ترتیب و گشتاور بستن پیچ‌های سرسیلندر: پیچ‌های سرسیلندر باید طبق یک الگوی خاص (معمولاً از مرکز به بیرون) و در چند مرحله با گشتاور مشخص (Torque) توسط آچار ترکمتر سفت شوند. عدم رعایت این موضوع باعث توزیع ناهمگون فشار روی واشر و خرابی زودهنگام آن می‌شود.
• عدم تمیزکاری سطوح: باقی ماندن تکه‌ای از واشر قبلی، کثیفی یا روغن روی سطح بلوک یا سرسیلندر، مانع از آب‌بندی کامل می‌شود.
• استفاده از واشر بی‌کیفیت: واشرهای متفرقه توانایی تحمل فشار و حرارت موتورهای دیزل کاترپیلار را ندارند.

3. مشکلات احتراق (Combustion Issues):

• زمان‌بندی نادرست تزریق سوخت (Incorrect Injection Timing): می‌تواند باعث افزایش شدید فشار و دمای احتراق (پدیده ناک یا ضربه) شده و به واشر آسیب بزند.
• خرابی انژکتور: چکه کردن یا پاشش بد انژکتور نیز می‌تواند احتراق ناقص و افزایش حرارت نقطه‌ای ایجاد کند.

4. خوردگی و فرسودگی:

• استفاده از آب معمولی به جای مخلوط آب و ضدیخ با کیفیت، باعث خوردگی کانال‌های آب در سرسیلندر و بلوک و همچنین خود واشر می‌شود.

۳. علائم و نشانه‌های سوختن واشر سرسیلندر

علائم بسته به محل سوختگی واشر (بین سیلندر و کانال آب، بین دو سیلندر، یا بین کانال آب و روغن) متفاوت است:

1. کم کردن آب رادیاتور بدون نشتی خارجی: شایع‌ترین علامت. آب به داخل سیلندر نشت کرده و به صورت بخار از اگزوز خارج می‌شود.
2. خروج دود سفید غلیظ و دائمی از اگزوز: این دود در واقع بخار آب است که بوی شیرین ضدیخ می‌دهد. (با دود سفید اولیه در هنگام استارت سرد اشتباه نشود).
3. ورود کمپرس موتور به داخل سیستم خنک‌کننده:

• وجود حباب در رادیاتور: وقتی موتور روشن است، درب رادیاتور را (با احتیاط کامل) باز کنید. مشاهده حباب‌های مداوم نشانه نشت کمپرس به سیستم آب است.واشر سرسیلندر لودر کاترپیلار 950
• بالا زدن آب از رادیاتور: فشار احتراق، آب را با شدت از رادیاتور به بیرون پرتاب می‌کند.
• شلنگ‌های رادیاتور بسیار سفت و متورم می‌شوند: حتی پس از سرد شدن نسبی موتور، شلنگ‌ها به دلیل فشار هوای محبوس شده، سفت باقی می‌مانند.

4. قاطی کردن آب و روغن (Mixing Oil and Water):

• وجود روغن در رادیاتور: مشاهده لکه‌های چرب سیاه یا یک مایع قهوه‌ای/شیری رنگ در آب رادیاتور. (توجه: این علامت با خرابی کولر روغن مشترک است).
• وجود آب در روغن: روغن موتور به رنگ شیری یا قهوه‌ای روشن در می‌آید (اصطلاحاً “ارده‌ای” می‌شود). این را می‌توان روی گیج روغن یا زیر درب سوپاپ مشاهده کرد. این حالت بسیار خطرناک است و روانکاری را از بین می‌برد.

5. کاهش قدرت موتور و کارکرد نامنظم (بد کار کردن):

• اگر سوختگی بین دو سیلندر مجاور باشد، کمپرس از یک سیلندر به دیگری فرار می‌کند و هر دو سیلندر قدرت خود را از دست می‌دهند.
• اگر آب وارد سیلندر شود، احتراق به درستی انجام نمی‌شود و موتور “سه لنگ” یا “پت پت” می‌کند.

6. وجود آب روی پیستون: در حالت خاموش، آب می‌تواند وارد سیلندر شود. اگر شمع یا انژکتور یک سیلندر مشکوک باز شود، ممکن است خیسی یا حتی جمع شدن آب روی پیستون مشاهده شود.

۴. فرآیند تعمیر و نکات بسیار مهم

تعویض واشر سرسیلندر یک تعمیر اساسی، زمان‌بر و پرهزینه است و باید به درستی انجام شود:

1. باز کردن سرسیلندر: تمام قطعات متصل به سرسیلندر (منیفولدها، توربوشارژ، سیستم سوخت‌رسانی و…) باید باز شوند.
2. کف‌تراشی سرسیلندر (Head Resurfacing): این مرحله حیاتی است. سرسیلندر حتماً باید به یک تراشکاری معتبر فرستاده شود تا از نظر وجود ترک تست شود (تست ترک) و سطح آن با دقت ماشین‌کاری (کف‌تراشی) شود تا هرگونه تاب برداشتگی از بین برود. هرگز نباید سرسیلندر را بدون کف‌تراشی مجدداً نصب کرد.
3. آماده‌سازی بلوک سیلندر: سطح بلوک نیز باید کاملاً تمیز و از نظر صاف بودن بررسی شود.
4. استفاده از قطعات اصلی: حتماً از واشر سرسیلندر اصلی کاترپیلار (Genuine CAT) و پیچ‌های سرسیلندر نو استفاده کنید. پیچ‌های سرسیلندر در حین سفت شدن کش می‌آیند و استفاده مجدد از آنها بسیار پرریسک است.
5. مونتاژ دقیق: مکانیک باید با استفاده از دفترچه راهنمای تعمیرات، الگوی سفت کردن و گشتاور دقیق پیچ‌ها را رعایت کند.

جمع‌بندی:واشر سرسیلندر لودر کاترپیلار 950

سوختن واشر سرسیلندر در لودر 950 یک مشکل جدی است که معمولاً در اثر گرمای بیش از حد موتور رخ می‌دهد. علائم آن متنوع بوده و شامل کم کردن آب، دود سفید، ورود کمپرس به رادیاتور، و قاطی کردن آب و روغن است. تعمیر آن یک فرآیند تخصصی است که نیازمند کف‌تراشی سرسیلندر، استفاده از واشر و پیچ‌های نو و اصلی، و رعایت دقیق دستورالعمل‌های مونتاژ است تا از تکرار مشکل جلوگیری شود.