یکی از کلاسیک‌های اروپایی و بسیار محبوب در بازار ایران رفته‌اید. لودر ولوو BM 4500 یکی از موفق‌ترین محصولات شرکت ولوو کانستراکشن اکوییپمنت (Volvo Construction Equipment) در دهه 80 میلادی بود که به دلیل قدرت، دوام و مهندسی پیشرفته سوئدی، شهرت زیادی کسب کرد.

قلب تپنده این لودر، موتور دیزل توربوشارژ و بسیار قابل اعتماد ولوو TD 71 G است. درک مشخصات بوش سیلندر این موتور، که یکی از شاهکارهای مهندسی ولوو محسوب می‌شود، برای یک تعمیر اساسی موفق، ضروری است.بوش موتور لودر ولوو 4500

تحلیل جامع بوش سیلندر موتور ولوو TD 71 G (موتور لودر ولوو 4500)

موتورهای سری 70 و 71 ولوو (TD70, TD71, TID71) با طراحی مهندسی فوق‌العاده و تمرکز بر دوام و بهره‌وری ساخته شده‌اند. بوش سیلندر در این موتورها نیز از همین فلسفه پیروی می‌کند.

۱. نوع و ساختار بوش سیلندر

موتور ولوو TD 71 G همانند موتورهای سنگین مدرن، از سیستم بوش تَر (Wet Cylinder Liner) بهره می‌برد. این طراحی پیشرفته، مزایای قابل توجهی در زمینه کنترل حرارت و قابلیت تعمیر دارد.

• نوع بوش: بوش تَر. سطح خارجی بوش در تماس مستقیم با مایع خنک‌کننده قرار دارد. این ویژگی باعث انتقال حرارت بسیار کارآمد از محفظه احتراق به سیستم خنک‌کننده می‌شود و به موتور اجازه می‌دهد تحت بارهای سنگین و مداوم، دمای عملیاتی پایداری داشته باشد.
• ساختار ظاهری:
• بدنه اصلی: از چدن آلیاژی مخصوص و مقاوم در برابر سایش (Special Alloy Cast Iron) ساخته شده است که توسط فرآیند ریخته‌گری گریز از مرکز (Centrifugal Casting) تولید می‌شود تا ساختاری کاملاً متراکم و یکنواخت داشته باشد.
• لبه بالایی (Flange/Collar): دارای یک لبه ضخیم و دقیق در بالای بوش است. این لبه روی نشیمنگاه ماشین‌کاری شده در بلوک موتور (Counterbore) قرار می‌گیرد. تفاوت مهم در طراحی ولوو این است که این لبه به تنهایی تمام فشار احتراق را تحمل نمی‌کند.
• نشیمنگاه آب‌بندی (Seal Land) در بالای بوش: مهندسی خاص ولوو در اینجا خود را نشان می‌دهد. برخلاف بسیاری از موتورها که آب‌بندی احتراق فقط توسط واشر سرسیلندر روی لبه بوش انجام می‌شود، در موتور TD71، واشر سرسیلندر روی دو سطح آب‌بندی می‌کند: هم روی لبه بالایی بوش (Flange) و هم روی سطح بالایی بلوک سیلندر. این طراحی دو-مرحله‌ای، آب‌بندی بسیار مطمئن‌تری ایجاد می‌کند.
• شیارهای آب‌بندی پایینی (Lower Seal Grooves): در قسمت پایینی بوش، سه شیار برای قرارگیری اورینگ‌های آب‌بندی وجود دارد. این اورینگ‌ها (معمولاً به رنگ‌های مشکی و بنفش/ارغوانی برای شناسایی) وظیفه جلوگیری از نشت مایع خنک‌کننده به کارتل و ورود روغن به سیستم خنک‌کننده را بر عهده دارند.
• سطح داخلی (Bore): سطح داخلی با فرآیند هونینگ صفحه‌ای (Plateau Honing) پرداخت نهایی شده است. این فرآیند پیشرفته، یک سطح با قله‌های صاف و دره‌های عمیق ایجاد می‌کند که هم روغن را به خوبی در خود نگه می‌دارد (برای روانکاری) و هم سطح تماس اولیه با رینگ‌ها را به حداقل می‌رساند (برای آب‌بندی سریع‌تر موتور نو). قطر داخلی استاندارد بوش برای موتور TD 71 G معادل $104.78$ میلی‌متر است.

۲. وظایف کلیدی بوش در موتور TD 71 G

1. مدیریت حرارتی بهینه: طراحی بوش تر، پایداری دمایی فوق‌العاده‌ای را برای موتور فراهم می‌کند که برای کارکرد طولانی مدت لودر زیر بار ضروری است.
2. آب‌بندی مطمئن: سیستم آب‌بندی دوگانه در بالا و سه اورینگ در پایین، یکی از مطمئن‌ترین طراحی‌ها در موتورهای دیزل است.
3. افزایش طول عمر موتور: با فراهم کردن یک سطح ایده‌آل برای حرکت رینگ‌ها و خنک‌کاری عالی، به طولانی شدن عمر پیستون، رینگ و کل مجموعه موتور کمک می‌کند.
4. تعمیرپذیری بالا: در زمان تعمیر اساسی، بوش‌های فرسوده به راحتی با بوش‌های نو تعویض می‌شوند و بلوک موتور را به شرایط استاندارد کارخانه بازمی‌گردانند.

علائم خرابی و نیاز به تعویض بوش موتور ولوو 4500

علائم خرابی در این موتور نیز مشابه سایر موتورهای دارای بوش تر است:

• کاویتاسیون (Cavitation): شایع‌ترین علت خرابی بوش تر. ارتعاشات بوش باعث خوردگی و سوراخ شدن دیواره خارجی آن می‌شود که نتیجه آن مخلوط شدن آب و روغن است (روغن شیری رنگ یا وجود روغن در رادیاتور). استفاده از ضدیخ باکیفیت و استاندارد ولوو (حاوی مواد ضدکاویتاسیون) برای جلوگیری از این پدیده حیاتی است.
• نشستن نشیمنگاه بوش (Counterbore Settlement): اگر نشیمنگاه بوش در بلوک موتور به مرور زمان نشست کند، ارتفاع بوش کم شده و واشر سرسیلندر به درستی آب‌بندی نمی‌کند. نتیجه آن سوختن مکرر واشر سرسیلندر بین سیلندرها یا به سمت کانال آب است.
• ترک خوردن لبه (Flange Cracking): ناشی از فشار بیش از حد، نصب نادرست یا داغ کردن بیش از حد موتور.
• سایش بیش از حد (Excessive Wear): ایجاد پله در بالای سیلندر، کاهش کمپرس، افزایش مصرف روغن و دود آبی از اگزوز.

نکات بسیار مهم هنگام تهیه و نصب بوش موتور TD 71 G

• اصالت قطعه: به دلیل مهندسی دقیق و آلیاژ خاص، استفاده از بوش‌های اصلی ولوو (Volvo Genuine Parts) یا برندهای معتبر اروپایی مانند Mahle یا KS (Kolbenschmidt) که تامین‌کننده خط تولید ولوو هستند، اکیداً توصیه می‌شود.
• تمیزکاری بلوک: این مرحله بسیار حساس است. نشیمنگاه بوش (Counterbore) و تمام سطوح آب‌بندی در بلوک باید کاملاً تمیز، خشک و بدون کوچکترین خراش یا خوردگی باشند.
• اندازه‌گیری ارتفاع بوش (Liner Projection/Height): این مهم‌ترین گام در تعمیر موتور ولوو است. پس از تمیزکاری، بوش را (بدون اورینگ) در بلوک قرار داده و با استفاده از یک خط‌کش دقیق و فیلر، یا یک گیج ساعتی مخصوص، ارتفاع لبه بوش نسبت به سطح بالایی بلوک را اندازه‌گیری کنید.
• این ارتفاع باید در محدوده بسیار دقیقی که در دفترچه تعمیرات ولوو مشخص شده (معمولاً حدود $0.15$ تا $0.20$ میلی‌متر) باشد.بوش موتور لودر ولوو 4500
• برای تنظیم این ارتفاع، ولوو شیم‌های فولادی (Shims) با ضخامت‌های مختلف ارائه می‌دهد که در زیر لبه بوش قرار می‌گیرند.
• کنترل هم‌سطح بودن بوش‌ها: ارتفاع تمام 6 بوش باید تقریباً یکسان باشد و اختلاف آن‌ها از یک حد مجاز (مثلاً $0.02$ میلی‌متر) بیشتر نباشد.
• نصب اورینگ‌ها: همیشه از کیت اورینگ نو و اصلی ولوو استفاده کنید. آن‌ها را با گریس مخصوصی که توسط ولوو ارائه می‌شود یا مایع صابون روان کنید تا هنگام نصب بریده نشوند.
• ابزار نصب: از ابزار مخصوص جا زدن بوش استفاده کنید تا به صورت کاملاً عمود و بدون فشار نامتعارف در جای خود قرار گیرد.

به طور خلاصه، موفقیت تعمیر اساسی موتور ولوو TD 71 G در گروی دقت میلی‌متری در تمیزکاری، اندازه‌گیری و تنظیم ارتفاع بوش است. هرگونه کوتاهی در این مرحله منجر به خرابی زودرس و هزینه‌های سنگین خواهد شد.